Язмыш кабат юлларыбызны юкка кисештермәгәндер

Дискотекалар өчен көйләр яздырып, клуб ябылганчы бию алар авылында традициягә кергән иде. Клубның соңрак ябылганын белеп күрше авылдан да яшьләр килгәләде. Җәйләрен чишмә буенда бию көе яңгыраса, кышын чыршы тирәли биеп күңел ачтылар.

Ничек кенә сәхнәгә чыгасы килсә дә, әнисе каршы килде. Кызын җитди һөнәр иясе буларак күрәсе килә иде аның. 
- Биюче һөнәрме ул? Ярар яшь чагыңда, гәүдәң нәфис чакта биерсең. Ә олыгая төшкәч, син сәхнәгә кирәк булырсыңмы икән соң? Балаларың булгач аларны ияртеп йөрерсеңме? Ярый әле ирең синең сәхнәгә ярымшәрә чыгуыңны ошатса. Сайлыйсың инде: тыныч тормыш яки сәхнә.

Кыз бала. Рабиганың уртанчы кызы. Ничек итеп әнисенә каршы килсен  ул. Әнисе аны исәп-хисап эшенә өндәде. Төгәл фәннәрне әллә ни яхшы белмәсә дә, тырышлыгы белән 4легә бара иде кыз. Мәдәният юлыннан китсә, аңа имтиханнарны да үзе белгән фәннәрдән җиңел генә тапшырырга туры киләчәк иде. 
Рабига кызының укытучы булуын да теләмәде. Иреннән белә, бер дә җиңел һөнәр түгел. Һаман укырга, эзләнергә кирәк. Тикшерүләре үзәгенә үткән. Эше дә өенә ияреп кайта. Кызының алай кәгазьгә күмелеп, балалар, әти-әниләр җаена торып эшләвен күз алдына да китерә алмый. Үзенең дә эше тынгысыз. Шәфкать туташы буларак, көндезләрен генә түгел, төнлә дә ярдәмгә чабарга туры килә. Кызының җиңел генә һәм акчалы эшле итәсе килде Рабиганың. Шуның өчен тырышты да. 

Кызның бөтен хыялларын җимереп, хисапчылар әзерли торган уку йортына кертте. Яшерен-батырын түгел, үзенең яшьлегендә хыялланып та, тормышка ашмаган белгечлеге ул. 

Алсинә әнисе сүзенә каршы килмәде. Тик калага киткәч тә, бию түгәрәгенә йөрде, бәйгеләрдә катнашты. Аннан каланың үзәгендә урнашкан мәдәният сараена кастингка барды. Бирегә ансамбль өчен яшь биючеләр җыялар иде. Барысын да үзе генә белде. Өйдәгеләр белсә, аңа хыялын тормышка ашырырга юл куймаган булырлар иде. 

Өч турны да узып, Алсинә ансамбльгә эшкә килде. Әлбәттә инде, кичләрен, укудан соң. Төннәр буе биегән, кич дәвамында концерт куйган чаклары да булды. Укуына да өлгерергә, эшендә дә ләззәт алырга тырышты. 

Аңа сәхнә түрендә күбәләктәй очып йөрү ошый иде. Беренче алкышлар, беренче уңышлар. Алар кызга канат кына куйды. Авылга кайта алмаган чакларда да күңеле төшмәде. Арыганлыгын да сизмәде.  Алсинә барысына да үзе ирешү белән горурланды, хәтта. Гади генә авыл кызы зур сәхнәләрдә чыгыш ясарлык сәләткә ия икән, нигә соң аны яшереп ятарга?

Икенче курсны тәмамлаганнан соң, кыз читтән торып уку бүлегенә күчәргә сорап карады. Әтисе дә, әнисе дә каршы килде. Бу вакытта инде ул үзенең эшләп укуын яшереп кала алмады. 

- Егетең дә аңламас. Синең сәхнәдә сикереп йөргәнеңне көтеп тормас. Дөрес эшлисең микән, кызым, - дип борчылды әнисе.
Әни күңеле сизенә шул. Зөлфәт Алсинәнең очрашуларга чыга алмавын бик тиз сизеп алды. Баштарак концертлардан чәчәк тотып каршы алса да, тора-бара очрашмаска сәбәпләр табылып торды. 

Зөлфәт белән Алсинә 4 еллап аралашалар. Егет армия сафларыннан кайтканнан соң очраша башладылар алар. Кыз ике ел укыганнан соң, Зөлфәт янына калага килде. Егет укуын тәмамлап, диплом алырга җыенып йөргән көннәр иде ул. 

Зөлфәт төшеп калганнардан түгел. Юрист белгечлеге алды. Шәхси оешмага эшкә урнашты. Алсинә өчен калада дус та, терәк тә, ярдәмче дә иде ул. Кыз юллары аерылыр дип башына да китермәде. Әнисенең сүзләре дөреслеккә туры килде. 

Алсинә сәхнәдән аерылмады. Шулай да, укуны ташлап, мәдәният институтына керәм, дигән уйларын әлегә онытып торды. Кулына диплом алмыйча, артык югары үрмәләргә ярамавын тиз аңлады. Зөлфәт үсендереп, юл күрсәтеп тормагач, хәтта сүрелеп калды. Әлегә кадәр биесә дә егетенә ошар өчен тырышты, кием алса да, беренче аны күз алдына китерде. Күңелендә бушлык тою аңа авыр булды. Хәтта, эшкә дә артка чигенергә теләмәгәнгә генә йөрде. 
Ярату булдымы, ияләшү генәме. Ләкин аерылу әллә нишләтте аны, бер утка, бер суга салды. Елмаюларны боеклык алмаштырды.  

Әлбәттә, эшендә моны бик тиз сизеп алдылар. Һәм Зөлфәтне алмаштырырга тырышучы да табылды. Егет күңеле читләргә караган кебек, кыз йөрәге дә буш тора алмый. Эченнән Зөлфәт белән кабат дуслашу, якынаю, араларны җайлау турында уйласа да, Алсинә Илмирның игътибарына хөрмәт белән җавап бирде. 

...Зөлфәтнең кая кем белән очрашуы, бәлки, Алсинә өчен сер дә булып калыр иде. Аларның юллары көтмәгәндә кисеште.
Илмир чираттагы ялында Алсинәне концертка чакырды. Бер мәдәни ял итү чарасы булыр дигән уй белән кыз да каршы килмәде. Кичке яллары матур гына башланса да, ул Алсинә көткәнчә тәмамланмады. Зөлфәт белән алар биредә очрашып, баскан җирләреннән кузгала алмыйча тордылар. Икесенең дә күңеле төште. Яңа ярлары берсенә дә ошамады. Зөлфәтне Алсинәнең якын дусты, группаларының старостасы Эльза эләктергән иде. Хәтта очрашкач та беләгеннән ычкындырырга теләмәде. 

Менә, Зөлфәтнең ерагаюының сәбәбе шул булган икән. Бар серләрен белгән дустым борыныма яхшы чиертте, - дип уйлады кыз. Илмирга артыгын сөйләп тормаса да, үзе бу парга хәтта эчтән генә дә бәхет тели алмады. 

Зөлфәт белән Илмир танышлар булып чыкты. Зөлфәт тә Алсинәнең өйләнгән ир белән концертка килүен аңлап бетермәде. Кызны ул бары тик яхшы яктан гына белә иде. 

Гаиләсе барып чыкмаса да, өйләнгән, аерылган дигән сүзләр кара сакал кебек артыннан сөйрәлә. Сәхнә кызга яхшы йогынты ясамаган бугай, - дигән уйлар Зөлфәтнең дә башыннан йөгереп узды. Алсинәгә карата тартылу тойды, аны үзенеке итеп сизде ул. Тик, якын бара алмады. Икесенең дә янәшәсендә ятлар иде. 

Бу очрашу Зөлфәтнең дә күңелен төшерде. Алсинәнең дә дуслашырбыз дигән өметен юкка чыгарды. Аны эшкә килсә, Илмир каршы алды, кич кайтса, озатып куйды. Кыз тирәсендә бик теләп бөтерелде. Янында Илмир булса да,  аның турында уйларга ярамавын белсә дә, арыган-талчыккан чакларында, җанына нидер җитмәгәндә Зөлфәтне уйлап юанды. Бу – бары тик хыял дөньясы, үз-үзен юату гына иде. Бер киселгән икмәкнең кабат ялганмаячагы көн кебек ачык. 
Әнисенең сүзләрен гел искә ала кыз. Гомер буе биеп йөри алмыйсың, диюләре соңгы көннәрдә уйландыра да башлады. Коллективта да Илмир белән йөрүен сизеп, төрле тискәре фикерләр җиткерделәр. Тагын да күңеле төште. Зөлфәтне читләргә бирүе өчен дә үзен гаепләргә сәбәп бар иде. Сәхнәгә тартылуы да сүрелә башлады. 

Диплом алганын гына көтте дә, кыз үз теләге белән ансамбльдән китте. Ләкин язмышыннан кача алмады. Кыз кая гына барса да, Илмир аның артыннан калмады. Хисләре тирәнгә китә башлагач, кыз аның белән барын да уртага салып сөйләшеп, арасын өзәргә теләде. 

- Вакытында аңлашасым килде. Синең гаиләле булуыңны белгәннән соң, киләчәгебезнең юк икәнен аңладым. Әни дә өйләнгән кеше белән аралашуыма юл куймас иде, - диде ул. 
- Гаиләле? Идем... Ләкин хәзер гаиләм юк инде. Без 2 генә ай яшәп калдык. Юллар аерылды. 
- Бер-берегезне белергә өлгермәгән идегезме? 

-Туй уздыру, чыгымнар өчен генә булды кебек ул кавышу. Туй күлмәге бүләк иттем. Вәгъдә билгесе балдак та аның бармагында калды. Шулар өстенә паспортта тамга һәм өйләнгән дигән даным бар.
- Аерылганда бер генә кеше гаепле була аламы?
- Ул ялындырырга теләде. Мин ялынмадым. 
- Икегез дә горур булган, димәк.
- Берәр нәрсә үзенчә булмаса, шунда ук әниләренә кайтып китә иде. Барып тезләнеп ялынмыйча кире өйгә кайтмый. Бер айда ике кайтып китте. Икенче айда тагын ике. Соңгысында мин бармадым, ул кайтмады...

- Сөюнең шундые да бар икән...
- Хыялымда йөрткән кыз иде. Яшермим.  Яшьлеге, мөлаемлеге, чибәрлеге белән әсир итте. Күземне дә ала алмый идем мин аннан. Ул дип саташтым. Ул шуннан файдаланды бугай, - дип, хисләрен бер сулыштан аңлатырга тырышты Илмир.
- Балагыз туарга өлгермәгәндер, шәт... 
- Бәхеткә каршы, юк. Мин генә түгел, бала да бәхетсез булыр иде. Аерылу белән килешәсе рәхәт булмады. Миңа ул кирәк иде. Ләкин алай да озак яшәп булмаячагын аңладым. 
- Ул яратып кияүгә чыкмаган. Яратуның ни икәнен дә аңламаган. Юкса, минем хөрмәт, минем игътибардан таш та эрер иде. Яратуны кабул итәргә дә сәләт кирәк икән ул. 

- Миннән дә беренче хатыныңны эзләрсеңме?
- Юллар бүленгәнгә бер ел инде. Йөрәгемнән алып атарга тырыштым. Аннан сине очраттым. Аңа ошаган өчен түгел, күңелемә якын булуыңны аңладым. Аның белән чагыштырырга теләмим. Сез икегез ике кеше. Бәлки, шулай әйбәтрәктер дә...

Араны өзәргә дип, соңгы тапкыр очрашуга чыккан Алсинә сүзсез калды. Ул Илмирга бер каршы сүз дә әйтә алмады. Сөюе салып тапталган ирне кызганды, хәтта, хәленә керергә теләде. 

Чын күңеленнән яраткан, җанындагы барлык күзәнәкләре белән якын иткән бердәнбер мәхәббәтен югалту җиңел булмагандыр.  Кыз кабат уйларга бирелде. Шул арада Зөлфәтне дә сагынып алды. Үзенә дә җавапсыз сөю белән, дуслар хыянәте белән очрашырга туры килде бит. Илмирны да кире какса, бу тормышның бөтенләй дә мәгънәсе калмас иде. 

Атна азагында кыз авылга юл алды. Яңа эш эзләгәнче, ике-өч көн булса да ял итеп килергә уйлады. Авылга кайту белән Зөлфәтнең Эльзага өйләнергә теләвен әйттеләр. Егет ягы зурдан кубып туйга әзерләнә икән. Бу атнада кыз сорарга барачаклар.

Алсинәнең тагын тынычлыгы бетте. Ике көн качып елады ул. Яшьлек дустының үзен шулай тиз генә онытып, дустын яр итеп сайлавы белән килешә алмады.

Бергә булмасалар да аңа булган якынлыгы калган иде. Егетнең исә бу арада күңелле мәшәкатьләре. Ул гүя Алсинә барын бөтенләй оныткан. Бәхетле киләчәгенә таба ашкына. 

Зөлфәт белән Алсинәнең арасыннан кара мәче узганга дуслары арасында шатланучылар да, борчылучылар да булды. Дуслаштырырга теләүчеләр генә табылмады. Шулай язган булган, дигән нәтиҗә ясаудан башка чарасы калмады кызның. 
Алсинә күпме еламаска, Илмир янында бәхетле кыяфәт чыгарырга тырышса да, күз яшьләре акты да акты. Зөлфәтнең туй көнендә дә иртәдән яңгыр койды. Гүя кызның хәлен табигать тә аңлады. Ул атнада да, аннан соң да Алсинә авылга кайтмаска тырышты. Яшьләрнең авылдан китүен көтте. Аннан үзе дә үч итеп, әти-әнисе янына Илмир белән кайтты. Аның егете барын, бергә кунакка кайтуларын Зөлфәткә ишеттерүләрен теләде. 
Кыз газ идарәсенә хисапчы булып эшләде. Кичләрен исә җырчыларга ияреп концертларга, бәйрәмнәргә биюче булып йөрде. Акчасы да кайта, вакыты да файдалы һәм күңелле уза. Беренче мәхәббәтен уйлап елап утырудан мәгънә югы аңлашыла иде. 

Илмир да төшеп калган егет түгел. Мәдәният сараенда автобус шоферы булып эшләсә, кичен таксида йөри. Буш вакытларында Алсинәне дә янына утыртып урам әйләндерә. Кыз егетне аңларга, егет кызга терәк булырга тырыша. Үткәннәрне оныту өчен алар бер-берсенә кирәк. 

Зөлфәт үзен күптән онытты дип уйлап, инде күптән буш хыяллардан арынырга кирәген белсә дә, егетнең исемен ишетүгә Алсинәнең йөрәге үк башкача тибә башлый. Йөрәккә боерык биреп булмый шул. Бары тик сер бирмәгән, бәхеттән балкыган кыяфәт кенә ясап була. 

Дуслары Зөлфәтләрнең кызлары туу турындагы хәбәрне әйткәндә дә аңа җиңел булмады. Әллә нинди көнләшү хисләре кичерде. Аның янәшәсеннән атларга тиешле ир, башка берәүне бәхетле итү белән килешү өчен бик күп вакыт кирәк булыр әле. Аның артыннан ук Зөлфәтнең кызына Алсинә кушуы турында әйттеләр. Кыз уйга калды. Үзе ташлады, үзе гомер буе шул исемне ишетергә риза. Алсинә Зөлфәтне кире кайтару уе белән эшеннән китте, хәтта сәхнәне ташларга, төпле һөнәр иясе, тугры ир хатыны булырга да риза иде. Үзен кая куярга белмәгән көннәрдә Илмирдан башка серен сөйләрлек кешесе дә юк бит аның. Хәер, дуслар, танышлар күп, ләкин әлеге очрашу, чиксез мәхәббәт, читкә калган ярлар турында кемгә сөйләсен инде ул. Илмирга да яшерен хисләрен сиздерәсе килми. Аның да көнләшү утларында янып, башкалар кочагына китүен теләми ул. 

Яратуын, Зөлфәттән башка беркем кирәк булмавын ул соңлап кына аңлады. Ул вакытта егетенең ярәшкән хатыны бар иде инде. Дуслашу юлларын эзләп карамавы өчен дә үкенде. Ара өзелү сәбәбен дә аңламады. 

Әнә хәзер кояш нурлары да  күңелен җылытмый, күзләрен иркәлми. Аңа үз кояшы, тиңдәшсез санаган үз йолдызы кирәк. Көтеп алган язларның да ямен югалтырлык мәхәббәт булыр икән. Бар уйлары, хыял-өметләре көннең кайсы сәгате, кайсы минуты булуга карамастан, Зөлфәткә барып тоташа шул. Бары тик тавышын ишетүе дә бер бәхет булуын соңлап аңлады Алсинә. Илмирның сүзләрен хәтта ишетми дә. Күп сүзен ишетү белән оныта. Күптән инде өйләнү, бергә булу турында сөйләсә дә, бу тәкъдимне җавапсыз калдыра. 

Җәйгә кадәр шулай түзде дә, Алсинә үзендә ниндидер көч табып, язмышын Илмир белән бәйләргә булды. 
Ташлап киткән ярлар чит яр, - дип юкка гына җырламыйлар бит. Һәр кеше үз  тормышын көйләргә тиеш. Елап утырып кире кайтара торган кеше түгел. Мин үз бәхетемне үзем тапмасам, кем бәхет тавы китереп өяр, - дип уйлады. Горурлыгы баш калкытты. Зөлфәт исемен бөтенләйгә сызып атарга булды.

Ул тырышып карады. Очып-очып сәхнәләрдә биеде. Гел шат күңелле булырга, бар кешенең хәлен белергә, ярдәм итәргә  тырышты. Шундый кыз очратуына Илмир да бик шат иде.

Җәй туй мәшәкатьләре белән узды. Көз ял белән үтеп китте. Җылы яктан кайткач, әти-әнисенең хәлен белергә дип авылга ашыктылар. Басу капкасын атлап керүгә йөрәк тагын сикерә башлады, күзләренә яшьләр килде. 

Бәхетлеме соң мин? Күңелдә ничек тынычлык табарга соң? – дип өзгәләнде. Уздырып җибәрергә тырышты, кешегә кәефен сиздерергә теләмәде. 
Бер кайтуында да классташ кызы Гөлшат белән күрешмичә китми ул. Бу юлы да тиз генә янына кереп чыгарга булды. Аннан көтелмәгән хәбәр белән чыкты.

- Зөлфәт кызын бик ярата икән. Исемен дә теленнән төшерми ди.  Син юкка аңа үпкәләдең бугай. Ул бүген дә син дип яши, күрәсең...
Мин түгел, ул ташлады. Мин түгел, ул үпкәләде. Ул беренче өйләнде. Бер тапкыр да Алсинәнең хәлен белмәде...

Алсинә бу сүзләрне башында гына әйләндерде. Гөлшатка артыгын аңлатып торырга теләмәде. Горурлыгы тагын ирек бирмәде. Бу хәбәргә бер сөенде, бер көенде. Ялгышларын эзләде, кабат уйларга бирелде. Шул ук вакытта артка юл югын да белә иде. Ул – ир хатыны.

Алсинә гаилә коргач икешәр җирдә эшләп йөрергә теләмәде. Балалар бакчасына хореография җитәкчесе булып керде дә, баш-аягы белән эшкә чумды. 
Илмир көн узган саен хатынын ныграк яратты, хөрмәте дә арта барды. Алсинә үзе дә хөрмәткә ихтирам һәм игътибар белән җавап бирергә тырышты. Тормышын ямьләп уллары туды. Бала алар гаиләсенә тагын да шур шатлык өстәде. Хатын Зөлфәтнең баласы туган көннән башлап, улы туса аның исемен кушарга дип хыялланган иде. Ходай аларны уллы итте. Ләкин Илмирга булган хөрмәте хакына Алсинә андый адымга бармады. Тагын гайбәтләргә, имеш-мимешләргә дә юл куясы килмәде. 

Улларына 5 яшь тулган елда гаилә тагын да ишәйде. Алар Венерга иптәшкә кыз бала алып кайтты. Инде фатирны зурайту турында да уйлана башладылар. “Ана капиталы” акчасын кулланып, ипотекага 3 бүлмәле фатирны яңа төзелгән йорттан алдылар. Ремонт эшләрен тәмамлар өчен тагын ярты ел кирәк булды. Гаилә шуннан соң гына өй туен билгеләп узды. 

Алсинә һәр көнне төш вакытында кызы белән урамга чыгарга тырыша. Кичен кызын күтәреп улын барып ала. Бакча якын гына булгач, Илмирны борчып торасы килми. Һава суларга чыккан көннәрнең берсендә ул юлында Зөлфәтне очрата. 
- Син?
- Әйе, мин!
- Каян килеп чыктың син?
- Мин биредә яшим...
- Мин дә монда яшим...
- Без яңа гына күчтек әле. Күп булса 3 айдыр...
- Без дә бер кышны гына чыктык. Ярты ел элек кенә күчтек. Ияләшеп тә бетмәгән...

Көтелмәгән очрашу икесен дә гаҗәпләндерде. Ничә еллар узгач, берсе дә очрашу көтмәгәндә, үз җайларына яшәргә ияләшкәч кенә, кирәк булды микән  инде бу күрешү. 

Зөлфәт өенә кереп китә алмыйча 15 минутлар таптанып торды. Икесе дә бер йортта яшиләр булып чыкты. Бары тик подъездлары гына йортның икесе ике башында. 
- Үзгәргәнсең... Күзләрең җитдиләнгән. Карашларың да мин гашыйк булган егетнеке түгел. Минем күз алдында һаман да янып торган шомырт күзләр тора...
- Ә син үзгәрмәгән... Киресенчә, тагын да гүзәлләнгән. Ана булу сиңа килешкән. Сихерли торган елмаю, мин яраткан чәчләр...

“Бер-беребезнең кадерен генә белә алмадык. Бәлки, тагын да бәхетле була алыр идек”, - диясе килгән иде хатынның. Туктап калды. Үткәннәрне яңартуның мәгънәсен күрмәде. Тормышлары турында азрак сорашты да, бала елауны сәбәп итеп, Алсинә өенә ашыкты.
- Хәзер югалтышмабыз инде. Йорт сукмагында булса да очрашырбыз. Язмыш кабат юлларыбызны юкка кисештермәгәндер, - диде Зөлфәт, аерыласы килмичә генә. 
- Күрешүләр инде кирәк микән. Икебез дә чит кешеләр бит. Икебезнең дә үз юлы, - дип, Алсинә дә фикерен әйтеп калырга теләде. Ул иргә бернинди дә өмет бирмәде. Шулай да аңа рәхәт иде. Яңадан туган кебек җиңеллек кичерде. Сагынулары күңеленнән ташып чыгып, битләренә алсулык сипте. 

Зөлфәт тә шундый ук хисләр кичерде. Аның Алсинәне тагын, тагын да күрәсе, озак итеп күзләренә карап торасы килде. Бер югалту газабын кичергәч, хәзер инде сак булырга, ашыгып артык бер сүз дә әйтмәскә тырышты. Читтән генә күрсә дә риза иде. 

Ләйлә Искәндәрова. 
Фото: ru.freepik.com