Сәйдә Мөхәммәтҗанованың әтисе Айрат: “Беренче һәм соңгы икелене әни куйды”

(Ни кызганыч аңа оныгының уңышларын күрергә насыйп булмады). 

Заманында Казан дәүләт университетының татар теле һәм әдәбияты бүлеген тәмамлаган Дания һәм Әнвәр Мөхәммәтҗановлар безнең хөрмәтле укытучыларыбыз булды. Бигрәк тә Дания апа дәрестә укучыларны үзенә генә каратып тота белде. Сәхнәдәге талантлы артистны хәтерләтә иде ул.

Концертларда “Кыңгыраулы яшел гармун” шигырен сөйләгәндә, аның моңлы итеп җыр сузып җибәрүләрен онытырлыкмы соң?! Ул чакта бөтен тамашачының күзләре яшькә төренә иде. 

Әнвәр абый баянда өздерә. Ул дәрестән тыш “Яшь хәбәрче” түгәрәген җитәкләде. Үзенең дә газеталарда күп кенә язмалары, хикәяләре дөнья күрде. 
Әгәр исән булсалар, алар балалары һәм оныклары белән горурланырлар иде. Уллары Айрат аларның эшен дәвам иттерде. Бүгенге көндә ул кызы Сәйдә Мөхәммәтҗанованың продюсеры буларак та күп хезмәт куя. 

Без мөгаллим, тарих фәннәре кандидаты Айрат Мөхәммәтҗанов белән аның тормыш юлы хакында сөйләштек.   
─ Айрат, әти-әниле балачак мизгелләре ничегрәк хәтерегездә калган? Аларның сәләте дә үзегезгә күчми калмагандыр.
─ Әти-әни сеңлем Миләүшә белән мине иркәләп кенә үстермәде. Кечкенәдән эшкә өйрәттеләр. Урамда уйнаганда, берәрсе кыерсытса да, өйгә кайтып әләкләгәнне әни беркайчан яратмады. Шуңа күрә андый гадәтебез булмады. 
 Сәнгатькә мәхәббәтне дә бәләкәй чактан уяттылар. Мин 4нче сыйныфта укыганда, гаиләбез белән шифаханәгә бардык. Анда ял итүчеләр оештырган концертта, мәхәббәт турында җыр башкарганда, көлә-көлә кул чаптылар үземә. Заманында туган авылым Котлы Бөкәш мәдәният йортында Илдус Низамов “Йолдыз” ансамбле оештырган иде. Аның каршында эшләп килгән “Йолдызчык” балалар ансамблендә 6─7нче сыйныфларда солист булдым һәм бас-гитарада уйный идем. Шул вакыттан ук безне җитәкчебез Балык Бистәсе районы авылларына концертлар куярга йөртте. 

─ Сәхнәләрне яуларга өлгергән бала киләчәккә нинди уй-хыяллар белән яшәде соң?
─ Кечкенәдән үк китаплар укырга яраттым. Китапханәдән, кибеттән алган китапларны кичләрен юрган астында, фонарь яктыртып укуларымны бүген дә искә алам. Бигрәк тә булачак командирлар, адмираллар турындагылар кызыксындырды. Үзем дә: “Командир булам”, ─ дип хыялланып йөрдем. 8нче сыйныфтан соң безгә Арча районына күчеп китәргә туры килде. Рус мәктәбеннән соң, анда татарча укый башлау бик җиңел булмады. Сигез ел буе гел бишлегә генә укып, беренче һәм соңгы икелене әдәбияттан (шигырь ятламаган өчен) әни куйды.
Мәктәптән соң, хыялларымны тормышка ашыру өчен, Мәскәүгә Кызыл байраклы хәрби институтка укырга керергә киттем. Әмма имтиханны бирә алмыйча кире кайтырга туры килде. Аннан кайтуга, Казан дәүләт университетының тарих факультетына имтиханнар биреп, укырга кердем. 

─ Командир булу хыялы күңелдә калган, алайса.
─ Мин 1нче курстан соң, үз теләгем белән армиягә китеп бардым. Сәмарканд өлкәсендәге ракета гаскәрләре взводында командир урынбасары булып хезмәт иттем. Анда “Лаеш шулпасы”н татырга туры килде. Әни һәрвакыт “Лаеш шулпасын эчәрсең әле”, ─ ди торган иде. 

─ Гадәттә, бу әйтем студент елларын да искә төшерә. Ул чакларыгызны хәтердә яңартыйк әле. 
─ Университетта укуымны армиядән кайткач дәвам иттем. Бервакыт төркемдәшем Дамир мине үзләренә ─ Чистай районына кунакка алып кайтты. Шунда сеңлесе Зиләгә күзем төште. Аның эшчән, булдыклы кыз икәнен аңлап алдым. Бер елдан соң, Зилә белән гаилә корып җибәрдек. Дәүләт имтиханнары биреп йөргәндә, олы улыбыз Айдар дөньяга килде. 

─ Юллама алганда, гаиләле кеше буларак, өстенлекләр булмадымы соң?
─ Юк, мин үз теләгем белән авыл мәктәпләрен сайладым. Башта Лаеш районындагы “25нче октябрь” совхозында, аннары Имәнкискә авылында яшәдек. Аннан соң Сокуры, Девятово мәктәпләрендә укытырга туры килде. Читтән торып аспирантурада укыдым. 

─ Сез бит әле дин әһеле дә. Ул юнәлешкә ничек кереп киттегез?
─ 1992 елда Имәнкискә авылының колхоз рәисе Нургали абый минем намаз укыганны белгәч, дин сабаклары алып, имам-хатыйп булып кайтырга тәкъдим итте. Һәм мин ул мәчетнең беренче имамы булдым. Аннары 1996 елда Сүриядә дини курсларда укып кайттым һәм үзебез яшәгән авылларда мәктәптә эшләү белән бергә мәчеттә дә имам булып тордым. 2004 елда миңа Свердловск өлкәсендәге Пышма шәһәре мәчетенә барырга тәкъдим иттеләр. Анда башта улыбыз Айдар белән киттек. Аннары хатыным белән Сәйдәне алып килдем. Мәктәптә укыганда Сәйдә русча гына сөйләшә башлады. Төпчек улыбыз Алим Пышмада туды.12 ел эшләгәннән соң, Сәйдә телне онытмасын дип, кире туган якларга кайттык. Мәктәпләрдә дә эшемне кабат дәвам иттем. 

─ Сезнең һөнәрләргә тагын берсе өстәлде. Продюсерлык эшенә ничек тотындыгыз? 
─ Бәлки 18 ел эчендә мин шәхсән ниндидер үрләргә күтәрелгән булыр идем. Кирәк булса, балалар өчен үзеңне корбан итәсең. Олы улыбыз Айдарның сәләтен үстерергә мөмкинлек булмады. Баланың талантын күреп, аны үстереп тормасаң, ул юкка чыгарга мөмкин. Әгәр Сәйдәгә мин ярдәм итмәсәм, продюсер буларак тагын кем булышыр, ─ дип уйладым. Аның тырышлыгы бушка китмәде. Мәктәпне тәмамлаганда, ул үз көче белән тапкан акчага бер бүлмәле фатир да алды. Хәзер продюсерлыктан китәргә вакыт җитте. Ул эшкә яңа карашлы яшьләр кирәк. Шуңа күрә конкурс игълан итәргә уйлап торам.

─ Сәйдәгә күзе төшкән егетләр дә юк түгелдер. Әгәр ул кияүгә чыгып, чит җирләргә китәм, дисә...
─ Сайлаган егете үзе яраткан кеше икән, аңа каршы килеп булмый, әлбәттә. Әмма Сәйдә яшәгән урынында да җырлавын ташламаска, даими үсештә булырга тиеш, ─ дип саныйм.

─ Төрле өлкәдә эшләгән кеше буларак, әйтегез әле, гаделсезлекләр белән очрашырга туры килдеме Сезгә?
─ Үзем эшләгән мәктәпләрдәге укытучылар белән рәхәтләнеп эшләдем. Кайберләре белән һаман да элемтәдә торабыз. “Кемдер тормышта таш җыя, кемдер аны болгап ташлый”, ─ диләр бит. “Дуслар” арасында берничә кеше булды андыйлар. Аларның кем икәнен белгәннән соң, юллар аерылды. 

─ Адәм баласының гомер юлы шатлык-сөенечләрдән генә тормый. Авырлыкларны ничек җиңәсез?
─ Әйе, шактый гына кайгы-хәсрәт кичерергә туры килде. Башта әти-әни 60 яшькә дә җитмичә дөньядан китеп барды. Аннары тагын бер-бер артлы югалту... 1996 елда Истанбулдан кайтып китәргә торганда, йөрәгем әллә нишләде, әйтерсең, ниндидер шомлы хәбәр килде. Шунда ук өйдә нәрсәдер булган кебек тоелды. Кайтсам, кайгылы хәбәр. 6 яшьлек улыбыз Әлфиснең фаҗигале төстә гомере өзелгән. Әле дә булса йөрәк әрни. Баланы югалтуның ничек авыр икәнен әйтеп торасы да юк. Аннан соң туган улыбыз да бер генә көн яшәп калды. Алардан соң, ун ел узгач, Сәйдәнең тууы яраларны бераз дәвалады. Авыр чакларда сабыр булырга үземә догалар ярдәм иткәндер. Аллаһы Тәгаләгә ышансаң, сабырлыгын да бирә. Авырлыктан соң, җиңеллеге дә килә. 

─ Кече улыгыз Алимның сәләтен ишетеп беләбез. Аның да җырчы булып китүен теләр идегезме?
─ Әйе, Алимның да уңышлары шактый. Конкурсларда катнашып, дипломнар алып кайта. Ул 7нче сыйныфта укый. Әлегә Алимга безнең игътибар җитеп бетми. Әмма киләчәктә аның башка һөнәр сайлавын теләр идек.

 Әңгәмәдәш ─ Люция Хәбибуллина.