Яшь дирижер Айдар Ниязов: «Татар халкының музыкаль театрга ихтыяҗы зур»

Хәзерге вакытта Айдар Нәҗип Җиһанов исемендәге Казан дәүләт консерваториясендә симфоник дирижерлау юнәлешендә беренче курста укый.  Без аның белән илһам, туган тел, иҗат турында әңгәмә кордык.

– Син тумышың белән кайсы яктан? 
– Мин Себердән. Төмән өлкәсенеңТобольск шәһәреннән. Тобольскида туып үстем, татар мәктәбендә белем алдым. Беренче сыйныфтан музыка белән шөгыльләнә башладым. Җиде ел музыка мәктәбендә баян бүлегендә укыдым. Мин балачактан ук бик актив идем, ансамбльдә дә, аерым да җырладым, биидем дә, түгәрәкләргә дә йөрдем.

– Туган ягыңда тел мәсьәләсе ничегрәк?  Яшьләр татарча беләме, сөйләшәме?
– Яшьләр татарча сөйләшә дип мактанып булмый шул, татар телен белгән кешеләр, әлбәттә, бар, ләкин алар күп түгел.

– Гаиләдә синнән башка  иҗади кешеләр бармы?
– Әйе, гаиләмдә җырлыйлар да, бииләр дә, гармунда да уйныйлар.  Хәтта бер бабаебызның сурәте 1975 елда Татарстан китабы нәшриятында басылып чыккан  Мәхмүт Нигъмәтҗановның "Халык җырлары" дигән китапта да бар. Ул скрипкада татар көйләрен уйный иде. Ә икенче бабай гомүмән  авылыбызның беренче баянчысы иде, авылда да, Тобольскида да бер бәйрәм дә аннан башка узмый иде.

– Тормышны музыка  белән бәйләү теләге кайчан туды? 
– Белмим, ничектер сизми дә калдым мин аны. Мин шундый мохиттә үстем дә бит, бәлки шуның өчендер. Музыка мине шәхес буларак үстерде.

– Иң яраткан татар  композиторың кем?
– Мин аларның барысын да яратам, хөрмәт итәм, чөнки алар милләт өчен эшләгән шәхесләр, шуңа бер генә композиторны атап әйтеп булмый. Һәр композиторыбыз үзенчәлекле. Мәсәлән, Солтан Габәши беренче татар спектакльләре өчен көй язган, шулай ук ул татарның беренче хор дирижеры, беренче операларның, романсларның авторы Мансур Мозаффаров беренче профессиональ белем алган татар композиторы. Ә Сәлих Сәйдәшев көйләре халыкның күнел түрләренә ничек керә!

– Хәзерге заман татарларыннан  кемне тыңлыйсың?
– Миләүшә Хәйруллинаны бик яратып тыңлыйм, без аның көйләрен концертларда да башкарабыз, аның көйләре төрле яклы, төрле төсле. Аның элеккеге татар шагыйрьләренә багышланган музыкаль әсәрләре күп. Мәсәлән, "Шәгыйрь" поэмасы. Шулай ук "Кави-Сәрвәр" операсы бик шәп, зур күләмле булса да, аны тыңларга җиңел, бик хисле. 
Аннары Илһам Бәйтирәкнең иҗатын яратам, без аны оркестр белән соңгы вакытта бик еш башкарабыз.

– Синең өчен композиторлык эшчәнлегендә иң катлаулы моментлар нинди?
– Мин профессиональ композитор түгел, күбрәк үзем һәм оркестр, концертлар өчен язам. Шәхсән минем өчен иң авыры – моң табу, реклама да катлаулы нәрсә. Синең музыкаң халыкка барып җитсен өчен бик күп эшләргә, көч куярга кирәк.

– Ә илһамны кайдан табасың? 
– Илһам ул ул килә дә, китә дә. Берәр матур чарадан соң, ниндидер шәхес белән очрашудан соң, башка музыка тыңлаганнан соң илһам килергә мөмкин.

– Хәзерге заман татар композиторының миссиясе нәрсәдән гыйбарәт?
– Һәр татар композиторының үз миссиясе бар дип әйтсәк тә була. Мәсәлән, минем уйлавымча, Ильяс Камалның миссиясе татар музыкасын саклау, яздыру, концертларда уйнау, Гөлнара Тимербулатованың миссиясе балалар өчен музыка белән эшләү, махсус җыентыклар булдыру.

– Син әле Милли музыка фестивален дә уздырасың.
– Әйе, без аны былтыр беренче декабрь көнне, Солтан  Габәши истәлегенә багышлап, беренче тапкыр ачып җибәрдек. Бу фестиваль Мэрия һәм аерым әйткәндә Гүзәл Рәмзилевна Сәгыйтова ярдәме белән үткәрелә. 

– Ә аның уздыру идеясе ничек барлыкка килде?
- Милли музыка фестивален уздыру минем күптәнге хыялым иде, чөнки без оркестр белән төрле форматларда шактый күп концертлар, чаралар уздырган идек һәм барыбыз да аларны берәр кайчан фестиваль итеп дөньяга чыгарырга теләдек. Без грантка заявка җибәрдек һәм җиңдек, хәзер җиң сызганып эшлибез. Бөтен концертларны профессиональ съемкага да төшерәбез.

– Шулай ук син Милли орекстр да җитәклисең. Аның турында да сөйләп китче. 
– Милли оркестр инде өч ел яши, төрле проектларда катнаша, мәсәлән былтыр икенче тапкыр "Җәдид-фест" кысаларында концерт оештырдык.

– Ничек уйлыйсың татар халкында музыкаль театрга ихтыяҗ зурмы? 
– Әйе, татар халкының музыкаль театрга ихтыяҗы зур, әмма башта элеккеге әсәрләрне әзрәк төзәтергә кирәк.

– Балаларга ана теленә, милләткә мәхәббәтен ничек тәрбияләргә була? 
– Әлбәттә, балалар белән гаиләдә татарча сөйләшергә кирәк, әмма шуны да онытмаска кирәк: бүгенге балаларны интернет, социаль челтәрләр тәрбияли. Без бу мохитне татарчалаштырырга тиеш, чөнки бала татар теле кирәклеген, күпфункциональлеген аңларга тиеш. Мәсәлән, мин инде биш ел Казанда яшим һәм әле генә татарча сөйләшә башладым, чөнки татар мәдәниятендә эшләгән кеше буларак, мин татар телен белергә тиешмен.

– Вакыт машинасын уйлап тапсалар, нинди чорда яшәргә теләр идең?
– Бернинди чорга да күчәргә теләгем юк, чөнки һәр чорның үз идеяләре, үз проблемалары һәм, минемчә, барыбыз да үзебез яшәргә тиешле заманда яшибез.

– Бик зур рәхмәт! 
 

Мәрьям Ибраһимова.