«Шәмаил – Гаиләм ядкяре»

Сайлап алынган эш­ләр өч мәйданда - «Кол Шәриф» мәче­тенең Ислам мәдәнияте музеенда, Татар шәмаиле галереясында һәм «Эрмитаж-Казан» үзәгендә күрсәтелде. Үткән җомгада «Кол Шәриф» мәчетенең Ислам мәдәнияте музеенда бәйгегә йомгак ясалды.

Гаилә ядкяре сездә дә бардыр
Ислам мәдәнияте музеенда «Шәмаил - гаиләм ядкяре» номинациясендә 37 шәмаил тәкъдим ителде. Күргәзмәгә куелган эшләрнең 28е Удмуртиянең Кыстым авылыннан килүе аеруча игътибарга лаек. Әлеге шәмаилләр башта Ижау мәчетенең элеккеге имам хатибының тупланмасы булган. Яңа мәчет салынгач, туп­ланманың Кыстым авылы мәчетенә барып эләгүе дә очраклы булмагандыр. Чөнки мәчетнең имамы Илмир Касыймов шәмаилләрнең кыйммәтен, тарихи-мәдәни әһәмиятен тирәнтен аңлап җыя. Ул университетның тарих бүлеген тәмамлаган, шуның өстенә берничә ел Милли музейда эшләгән кеше булып чыкты.

Бу номинациягә эшләр туплаганда бәйгене оештыручылар чын-чынлап тарихи ядкярләр белән эш иткән. Беренче карашка тышкы яктан да, башкару осталыгы ягыннан да әллә ни аерылып тормасалар да, вакыт үзе билгели аларның кыйммәтен. Узган елгы бәйгедән аермалы буларак, быелгы күргәзмәгә тагын да борынгырак шәмаилләр килеп кергән. Моңа кадәр иң борынгы дигән шәмаил XX гасырның икенче яртысына караган булса, бу юлы белгечләр XIX-XX гасыр башына караган өч эшне ачыклаганнар.

- Шәмаилне өйдә саклау белән музейга кеше күз алдына кую - икесе ике әйбер. Иске шәмаилләрнең проблемасы нәрсәдә? Монда әсәр тулысынча сакланган - ватылмаган булырга тиеш. Җитмәсә, алар гомер буе кул тимәгән эшләр. Аларны ачып карасаң, ни генә юк. Без ул шәмаилләрне чистарттык, юдык, реставрацияләдек. Кайберәүләр аларны күргәзмәгә алып киләм, аз булса да яңартыйм дип, бозып та куя әле, - ди Ислам мәдәнияте музее җитәкчесе Нурия Гәрәева.

^{Татар шәмаиле галереясе арт-директоры, сәнгать фәннәре кандидаты Рөстәм Шәмсутов һәр эшкә үз бәясен биреп, шәрехләп чыкты.}

Шәмаилләрне шул рәвешле «эчтән өйрәнү» аларны ясаган кешеләрнең кайберләренең (Нурислам Гыйбаев (Ижевск), Габдулла хәзрәт Хәмитов-Ушма­ви (Татар Парзи), Руф Шәрәфетдинов (Кыстым һ.б.) исемнәрен ачыкларга да ярдәм иткән. Бу номинациядә катнашучылар гаилә ядкярләрен генә түгел, ә татар гамәли сәнгатен барлаучылар да дияргә кирәктер. Киләсе елларда бәйгегә әле һаман чормаларда тузан җыеп ятучы шәмаилләр дә кушылыр дип өметләнергә кирәк. Әлеге эшләрнең башында торган Татарстан Диния нәзарәтенең мөфти урынбасары һәм матбугат хезмәте җитәкчесе Рөстәм хәзрәт Батровның да ирешелгәннәр белән генә чикләнергә түгел исәбе.

- Без бу сәнгатьнең үсешенә үз өлешебезне кертәсебез килде. Шәмаил, чыннан да, татар сәнгатенең ачылмаган катламы. Ул, һөнәрчелектәге - сафьян күн, аш-су өлкәсендәге чәк-чәк кебек үк, бренд булып тора, татар халкының үз-­үзен сак­лауда бер коралы шикелле. Татар шәмаиле тирәсендә тулы бер нәселнең хәтере, ядкяре туплана дип уйлыйм, - ди бәйгенең рәисе Рөстәм хәзрәт.

- Конкурска тәкъдим ителгән эшләрнең профессиональ дәрәҗәсе узган елдагылар белән чагыштырганда, күпкә югары, - ди жюри әгъзасы, Габдулла Тукай исемендәге премия лауреаты, мәшһүр каллиграф Нәҗип Нәккаш. - Бу сөенечле хәл. Шәмаил техникасында картиналар эшләүче яшьләр гарәп графикасын да өйрәнсәләр, алар бик рәхәтләнеп шәмаилләр дә ясый алыр иде. Аларда техника бар, сәнгать белеме бар. Һич югы гарәп хәрефләре белән татарча язарга өйрәнсеннәр иде. Бердәнбер кимчелек бу күргәзмәдә - әнә шундый татарча эшләрнең булмавы. Без татарлар икән, татарча эшләр дә булырга тиеш дип саныйм. Әйтик, фарсылар үз әйберләрен фарсыча эшли, төрекләр - төрекчә. Безгә шул җитми. Филологик белем булмау, тарихны, шагыйрьләрне белмәү шулай ук үзен сиздерә. Алтын Урда чоры шагыйрьләрендә шулхәтле фәлсәфи өзекләр бар, үзләре үк шәмаилгә соралып торалар.

_{Рөстәм Шәмсутов, Рөстәм Батров һәм Нурия Гәрәева бәйгенең җиңүчеләре белән.}

Шәмаил күргәзмәләре 10 августка кадәр эшләя­чәк.

Җиңүчеләр
I урын
«Заманча традицион татар шәмаиле» номинациясендә Чулпан Шәрифуллина («Кышкы Әҗем мәчете»);
«Каллиграфия һәм чигүле шәмаил» номинациясендә Гөлназ Исмәгыйлова («Иман, өмет һәм мәхәббәт») - станлы графика;
«Заманча юнәлеш - кургаш файдаланып пыялада рәсем ясау» номинациясендә Әлфия Милгизина (триптих «Кырлай урманында», «Таң ату», «Җылы кич»).

II урын
Әлфия Исхакова («Аллаһның 99 исеме»);
Айсылу Годәерова («Оҗмах кошлары») -сәнгати җеп техникасында чигү;
Рина Ариадна (Арина Кузнецова) (триптих «Балбаллар. Бабалар рухы», «Мәхәббәт», «Камланье») эшләре.

III урын
Равил Ваһапов («Ул исән, ул үлемсез»);
Алия Сабитова («Бабам рухы мәчетләрдә») -компьютер графикасы;
Резеда Юнысова («Юныс пәйгамбәр һәм кит»).

Автор фотолары