Шәһәр җирендә үлгән эт яки мәчене кая куярга?

Тартма эчендә үлгән мәче ди. Кыш көне кар астында яткан булгандыр инде ул. Кая куярга да белмичә, йорттан бераз читтәрәк агып яткан елга ярында өстенә кар ыргыткалап, калдырып киткәннәрдер. Чынлап та, шәһәр җирендә үлгән эт яки мәчене, йә булмаса күсене кая куярга? Закон буенча, аны җиргә күмәргә дә ярамый, чөнки Казанда, алай гына да түгел, республикада аларны күмә торган аерым территория бөтенләй юк. Әйе, Дубравная урамы тирәсендәге урманда, Дәрвишләр бистәсе һәм Юдино якларында күмәләр дип ишеткәнем бар, әмма алар рәсми булмаган каберлекләр. 

Татарстан Министрлар Кабинеты каршындагы Баш ветеринария идарәсенең матбугат үзәге хәбәр иткәнчә, биологик калдыкларны җыю, утильләштерү һәм юк итү буенча ветеринария-санитария кагыйдәләрен бозган өчен Россия административ хокук бозулар турындагы кодексының 10.8 маддәсе 3 өлеше нигезендә административ штраф салына: гражданнарга – 4 мең сумнан алып 5 мең сумга; вазифаи затларга – 20 меңнән алып 40 мең сумга кадәр; юридик зат булмыйча эшкуарлык эшчәнлеген гамәлгә ашыручы затларга – 40 мең сумнан алып 50 мең сумга кадәр яисә туксан тәүлеккә кадәр эшчәнлеген туктатып тору; юридик затларга – 500 меңнән алып 700 мең сумга кадәр яисә административ эшчәнлекне туксан тәүлеккә кадәр туктатып тору.
Шуңа да закон буенча үлгән хайваннарны күмәргә ярамый. Ишегалдында яки хәтта өй янындагы участокта җирләү дә административ хокук бозу булып санала, аның өчен штраф салына. 

"Казан шәһәренең дәүләт ветеринария берләшмәсе” дәүләт бюджет учреждениесе җитәкчесе урынбасары Айрат Хәнәфиев сүзләренчә, үлгән эт яки мәче ул инде биологик калдык булып санала.

– Картаеп кына түгел, авыру аркасында да үләргә мөмкиннәр. Берәр инфекцияле чирдән үлеп китсә, ул хайваннарга да, кешеләргә дә куркыныч тудыра, чөнки таркалган мәет продуктлары һәм инфекцияләр туфрак, кар сулары белән шәһәр сулыкларына эләгә. Алай гына да түгел, башка этләр аларны казып та чыгарырга мөмкиннәр, шуның белән инфекция таралу куркынычы да арта, – дип кисәтте ул.

Күмәргә ярамагач, нишләтергә? Бөтен кешенең дә махсус оешмаларга биреп яндыртасы да килми бит. Моннан ике-өч ел элек бер танышым сөйләгән иде. Таныш гаиләсендә этләре үлгәч, аны шундый махсус оешмага алып барып биргәннәр. Кызлары белеп алгач, этне жәлләп, кире шунда барып алган. Этнең гәүдәсен яндырырга өлгермәгәннәр. Ике кешене кабер казырга яллап, шәһәр эчендәге бер агачлыкка күмеп кайткан. Белгеч әйтүенчә, ничек кенә авыр булса да, аның башка чарасы юк. Эт авырудан үлмәгән булса да, утильләштерергә кирәк.

– Этегез үлсә, иң беренче чиратта ветеринария клиникасына шалтыратырга тиешсез. Дәүләт клиникаларын үлем сәбәбе котыру авыруыннан түгелме-юкмы икәнен лабораториядә бушка тикшерәләр һәм махсус оешмага утильләштерергә җибәрәләр. Шәхси клиникаларда исә ул түләүле. Авыру ачыкланса, тикшерү нәтиҗәләрен Роспотребнадзорга юллыйлар. Үлгән эт яки мәче яшәгән бинада дезинфекция үткәрелә, ә хуҗасы вакцина кадатырга тиеш була. Йорт хайванында клиник билгеләр күзәтелсә, параличланса, ашамый башласа да, шулай ук кичекмәстән клиникага мөрәҗәгать итәргә кирәк. Клиникага мөрәҗәгать итмичә генә, авыру этен үз белдеге белән каядыр күмеп куйган булса, ул үзен дә, башкаларны да куркыныч астына куя дигән сүз. Баштагы мәлдә инфекция үзен сиздермәскә дә мөмкин бит. Рәсми булмаган каберләрнең тирәнлеге күпме булу да билгесез, кыргый этләр килеп, аларны тузгытып ташлавы бар, – ди Айрат.    

Казанда йорт хайванын утильләштерү белән шөгыльләнүче бер оешмага шалтыратып, бәяләре белән кызыксындык. Бәя авырлыгына бәйле дип аңлаттылар безгә. 5 килограммга кадәр булса, гомуми кремация 2000 сум, индивидуаль кремация – 3 000 сум. 5 килограмман артса, кыйммәтрәк була. Индивидуаль дигәне, башкаларның көлләре белән буталып бетмәсен өчен, һәрберсен аерым яндыралар һәм бәясе дә кыйммәтрәк йөри. Моннан тыш, видеоотчет та җибәрәләр, анысына 1000 сум түлисе була. Күп кеше өчен бу аеруча мөһим, чөнки интернетта кремация өчен дип акча алып, хайваннарның гәүдәләрен капчыкка салып ыргыталар дигән имеш-мимешләр дә йөри. Шуңа да ышанычлы булсын өчен, фото яки видео сорап алырга була. Ә менә йорт хайванының гәүдәсен үзеңә алып килергә кирәк була. Барып алу хезмәте юк, диделәр. 

Татарстан мөселманнары диния нәзарәтенең шәригать белгече Нурислам хәзрәт Вәлиулла аңлатуынча, ислам дине буенча, үлгән йорт хайванының гәүдәсен, асылда, яндырырга ярамый. 

– Әмма авырып үлсә, чир таралу куркынычы булганга, яндыру рөхсәт ителә. Бу очракта махсус оешмага мөрәҗәгать итәргә кирәк, үз белдегең белән яндырырга ярамый. Мондый хайванны күмгән очракта кыргый җәнлекләр казып чыгарып, инфекция таралу ихтималы булу сәбәпле дә, махсус оешмада яндыру киңәш ителә. Ә инде картаеп яки бәрелеп һәм башка шундый сәбәпләр аркасында үлгән хайван авыл җирендә тирәнрәк казылып күмелсә, хәерлерәк булыр, – диде ул.

Россиянең өч шәһәрендә йорт хайваннарының рәсми зираты бар: Мәскәүдә, Санкт-Петербургта һәм Екатеринбургта. Эт яки мәченең көлен махсус савытка салып, аны йә җиргә күмәләр, яки колумбарийга урнаштыралар. Зиратка теләсә кайчан кереп була.

Казанлылар йорт хайваннарын ешрак үрчетә башлаган. Мәчеләр саны 21 процентка (364 мең) арткан, ә этләр – 6 процентка (126 мең).