“Мәктәбеңә барып сөйли күрмә...”

Интернетка күпме мәгълүмат куела. Рамазан аендагы намаз, сәхәр, ифтар вакытлары дисеңме. Мең рәхмәт шушы мәгълүматны халыкка җиткергән һәркемгә. 
Ә бит бар иде вакытлар, бар иде заманалар, бер уйласаң, әллә кайчан да түгел, бер гасыр да үтмәгән. Мәчетләр ябылган, муллалар куылган, дин тыелган заманнар. Шул караңгы, хәтәр, дин тоту утлы күмер тоту белән бер булган заманда да әби-бабайларыбыз учларында утлы күмер тоткан кебек итеп, мең ел буе элгәреләр мирас итеп калдырган ислам дине нурын яңа буыннарга китереп җиткерә алганнар. Ул заман инде яңадан әйләнеп кенә кайта күрмәсен. Мәчетләр ябык, намаз өчен, вәгазь өчен ябык.

Аларның кайсы клуб итеп үзгәртелгән, кайсы тагын ниндидер вазифа үтәгән.
Хәтта татар авылында мәчеткә дуңгызга кадәр япканнар дип тә укыганым булды.

Ә безнең авылның ике мәчете аның кадәрле үк кадерсезлеккә-рәхимсезлеккә дучар булмаган, шөкер. Түбән оч мәчетендә балалар укыды, мәчет мәктәп дип йөрдек. Мәктәп мәктәп инде, ни дисәң дә, "шайтан чапкан" клуб түгел. Тау башы мәчете бик күп еллар бикле-йозаклы торганнан соң, сүтелеп, сигезьеллык мәктәп итеп яңартылып төзелде. Халык күңелендә иман-ислам юылмаган, җуелмаган. Ураза да тотканнар, намазын да укыганнар, тик бик яшерен генә. Һәр урамның зуррак бер өендә шул урамның ураза тотучы өлкән буын ир-атлары ахшам намазына җыелганнар.

Кич ахшам укылган өйнең ишегалдында бала-чага җыелган, алар зур эш кылып йөрүчеләр, аларның мондагы миссияләре әмма дә зур, алар хәбәр көтә.
Ахшам намазына җыелган бер өлкән кешенең ике генә сүзле "Ахшам әйтте", дигәнен көтәләр. Шул хәбәрне өйдә авыз ачу вакытын, ягъни ахшам көтеп торган әби-әниләргә җиткерү аларның миссиясе.

"Ахшам әйтте" дип урам буенча кычкырып, хәбәр салып узу. Ялгыз өйдә ахшам көтеп утыручы әби-апалар ишетмичә кала күрмәсен, янәсе. Әй күп иде шул без үскән заманда ялгыз апалар, әбиләр, ирләрен-улларын сугыш кырында югалткан ялгызлар.

...Менә шушы интернетта пәйда булган намаз вакытлары, сәхәр-ифтар вакытларын карыйм да, хәтер үткәннәргә кайтып китә.
Кемнәрдер "Әй рәхәт булган элекке заман" диләрдер.

Рәхәт булганын аның ул заман кешеләреннән сорыйсы иде дә... алар кайтмыйлар шул. Бөтен дөньясын дефицитка батырган коммунистлар заманы.
Хәтта стенага элеп куя торган халык телендә "численник" дип йөртелгән, көн саен бер бите ертылып бара торган кырык тиенлек календарьга кадәр дефицит иде бит. Моны мин әйтәм, чөнки үзем почтада эшләгәндә бер почтальонга ун календарь бирәләр иде, менә шул ике почтальонга бирелгән егерме календарьне бүлеп кара инде син 360 хуҗалыклы авыл халкына. Ә аны бөтенесе сорый, бөтен кешегә кирәк.

Миңа бирелгән ун календарьны әттә мин почтадан алып кайтканчы ук бүлеп куйган була инде. Авылда никах укыган, бала исеме кушкан, мәет җирләгән, ишегенә йозак салынган мәчетләрнең указсыз муллаларына. Ул календарьда бары тик кояш чыккан вакыт белән кояш баткан вакыт кына бар инде. Менә алар шуннан чыгып намаз вакытларын да билгеләгәннәрдер инде, күрәсең. Хәмәтгалим абзый, Фәйзерахман абзый, Хәкимулла абзый, Хәсәнҗан абзый... исемнәрегез дә онытылып бара икән инде, дин-исламны утлы күмер урынына учыгызда тоткан абзыйлар.

Чалма да чалмагансыз, чапан да кимәгәнсез, исламны чын дини муллалардан өйрәнгәнсез. Сезнең күңел шәрифләрегездә алтындай хәзинәләр булып дин гыйлеме яткан, тик сез аларны бала-оныкларыгызга тапшыра алмыйча бакыйлыкка алып киткәнсез. Үземнең әни дә, бер дога өйрәтсә, "Кызым, моны мептегеңә барып сөйли күрмә, алайса мине алып китәрләр" дия иде. "Алып китәрләр", 37 нче ел шаукымы кешеләрнең кан тамырларына кереп урнашкан булган инде. Алып киткәннәр шул, бик күпләрне алып киткәннәр, тик кире генә кайтармаганнар, эзләр югалган...

Рәйсә Галимулллина
Кукмара, Мәмәшир