"Кеше безгә килә дә, шакката": Туембаш авылының кайбер хикмәтләре

Хикмәт анда гына түгел. Биредә соңгы 15 елда дини укытулар алып барыла. Баштарак йөздән артык кеше укыса, бүген сабакка йөрүчеләрнең даими саны 50-60 тирәсендә тибрәлә. 

Балалар, ир-атлар һәм хатын-кызлар да укый. Аларга белемне шушы авылның имамы, абыстайлары бирә. Эш шулкадәр дәрәҗәгә җиткереп куелган: бар җирдә тәртип. Укыту атна дәвамында алып барыла. Балалар мәчеткә тартылсын дип, укырга килгәч аларга тәмле-татлы ризыклар биреп җибәрәләр. Ел саен балаларга зур-зур пакетлар биреп укудан озатып калалар. Илмир хәзрәт аларны пылау белән сыйлый, төрле чаралар уздыра. Җәлил хәзрәтнең әйткән сүзләрен истә тотулары да юктан түгел: “Салган орлык шытмыйча калмас”. 

Яшерен-батырын түгел, теләсә нинди эш теге яки бу лидерга барып тоташа. Әйдәп йөрүче булганда гына зур эшләр башкарып чыгарга була. Туембаш авылында дини эшләрнең башында торучы кешеләрнең берсе Миләүшә абыстай Сәетова. Авылның имамы аның улы. Аңарчы бик тә мөхтәрәм кеше Габделхәй хәзрәт эшләгән. Бакыйлыкка күчкән хәзрәтне гел җылы сүзләр белән искә алдылар.
– Авылыбызның “изюминкасы” – аның иманлы булуында. Безгә, авылыгыз җәннәт кебек, диләр. Кеше безгә килә дә – шакката. Әллә нинди төзелешләр дә алып бармыйбыз, югыйсә. Авылыбызда азан әйтелеп тора, тәравихлар укыла. Рамазан аенча микрофоннан Коръән укыла. Болар барысы да авылның бәрәкәтен күрсәтеп тора. Хаҗга баручы шуның кадәр күп. Тәравихларда 45-50 кеше дә була. Байлык акчада түгел бит ул. Безнең байлык иман байлыгында, – дип сөйли баш абыстай.

Туембаш халкы: “Авылыбызның иманлы булуы да, дингә тартылуы да абыстайдан тора. Ул барыбызны туплап укыта”, – ди. 
– Беренчедән, Аллаһы Тәгалә, икенчедән мин сәбәпче инде, – дип сүзгә кушыла абыстай. – Үзем шушы авылныкы. Башта Кукмарада, аннары “Мөхәммәдия” мәдрәсәсен тәмамладым. Хәзер дә кайда укыталар, шул курсларда укып кайтырга тырышам. Октябрьдән алып апрельгә хәтле мәчетебездә укытабыз. Нәкъ мәдрәсә белемен бирәбез. 

Миләүшә ханым башта 8 ел Нократ Аланында медицина өлкәсендә эшләгән. Аннан ул 3 ел мәдәният өлкәсендә, соңрак ферма мөдире, бригадир да булган. Әмма бер һөнәр үзгәрешсез калган, ул да булса гаиләләрендә – итек басу.
– Итек басу – бу авылның төп һөнәре. Ул бабайларның байларыннан калган. Бүгенгә кадәр авылның һөнәре бар. Һөнәрленең бәрәкәте булыр дигән, пәйгамбәребезнең хәдисе бар бит, – дип сөйли абыстай үзләренең итекләрен күрсәтеп. 

Төбе резина белән тегелгән, үзе йомшак, үзе бизәкле итекләрне күреп сокландык. Заманча ак-кара астлы итекләрне дә сатып алырга мөмкин. Өстәвенә аларны кер юу машинасында да әйләндереп алып була икән. 
– Без башкалардан аерылып торырга телибез, гел җитештерүне үзгәртәбез, өйрәнәбез. Безнеке кебек итек авылда юк. Чиккән итекләребезгә хөкүмәтнеке шикелле үк табан куябыз. Безнең товарга чират. Өлгереп булмый, – дип сөйли Миләүшә абыстай. Илмир хәзрәт безгә итек табанына резина тегү буенча мастер-класс та күрсәтеп алды. 

Бу гаиләнең бик кызыксынучан һәм битараф булмавын да күреп кайттык. Тарих белән дә кызыксыналар. Әйләнә-тирә табигатьне дә, республиканың кызыклы урынннарын да өйрәнәләр. Чит илләргә дә барып кайталар. Үз авылларының тарихын да онытмыйлар. Озакламый Туембаш тарихына багышланган китап та чыгачак икән. Аны әзерләүдә авылдашлары тарихчы Фәрит Вәлиевнең өлеше зур. 

...Аларның дингә килүе дә үзенчәлекле. Уллары Илмир 7 яшьтән намазга баса. Соңрак ир бала аларны да дингә килергә өнди. 
– Төп йорт килене мин. Улым бабайлары белән иске мәчеткә йөри. Минем шәһәрдә эшләгән чак. Улым намазга басарга чакыра. Ул аны хәтерлидерме-юкмы, белмим. “Сез бүген мине тыңламасагыз, аннан сезне тыңламыйм”, – диде. Шулай ирем белән икәүләп бергә намаз укый башладык. Каенананың каенанасы да биш вакыт намазда булган. Бөтен авылны өйдән өйгә өйрәтеп йөргән, – дип сөйли буыннар чылбырын ялгаучы Миләүшә абыстай.