Һәр юнәлеш буенча биш лидер төбәк билгеләнәчәк

Бу статистиканы, гражданнар фикерен һәм экспертлар бәяләмәсен берләштерүче объектив, үтә күренмәле күрсәткеч булачак. Рейтинг үз эченә халыкның сәламәтлеге һәм сәламәтлек саклауның торышы турындагы мәгълүматларны (медицина хезмәтләреннән файдалану мөмкинлеге, диспансеризация үткәрү дәрәҗәсе, туучылар һәм үлем коэффициентлары һ.б.) алачак. Һәр юнәлеш буенча биш лидер төбәк билгеләнәчәк.

Рейтингның максаты – төбәкләрне үзара чагыштыру түгел, ә аларны үзара үсешкә стимуллаштыру, иң яхшы тәҗрибәләрне ачыклау, дип ассызыклый Милләт сәламәтлеге лигасы президенты Лео Бокерия. Бу рейтингны һәр регион югарыдан бәя бирү буларак түгел, кешеләр турында кайгыртуны билгели торган көзге сыйфатында кабул итәр, дип өметләнәләр.

Алкоголь белән көрәш
Сәламәтлек саклау министры Михаил Мурашко сәламәтлеккә зур зыян салган факторлар белән көрәшне алгы планга куярга чакыра. Әйтик, шуларның берсе – спиртлы эчемлекләр куллану. Сәламәтлек саклау министрлыгы, аның сүзләренчә, россиялеләрнең шушы начар гадәтен чикләү буенча федераль һәм төбәк стратегияләрен эшли. Әйтик, бәяләрне контрольдә тоту һәм аерым урыннарда алкоголь сатуны чикләү, шул исәптән дистанцион сәүдәне тыю юнәлешендә эш алып барыла. 

Алкоголь кулланудан үлүчеләр санын киметүдә сизелерлек нәтиҗәләргә ирешкән төбәкләрнең карарлары үрнәк итеп китерелә. Мондый мисал буларак Вологда өлкәсен әйтергә мөмкин, анда сату вакытын чикләү инде нәтиҗә биргән. 1 марттан төбәктә алкогольне эш көннәрендә 12:00 дән 14:00 гә кадәр генә саталар. Нәтиҗәдә, алкоголь белән бәйле сәбәпләрдән үлүчеләр саны мартта төбәктә 41,2 процентка, ә апрельдә – 18,2 процентка кимегән.

Башка уңышлы мисал сыйфатында Якутия китерелә, анда алкоголь сатуны 200дән артык торак пунктта тыйганнар. Ягъни төбәкнең барлык авылларының өчтән берендә диярлек спиртлы эчемлекләр сатылмый. 

– 2005 елдан 2023 елга кадәр Якутиядә алкоголь белән бәйле сәбәпләрдән үлүчеләр саны 42 процентка кимеде, исерек хәлдә кылынган теркәлгән җинаятьләр саны 50,3 процентка азайды, – дип билгели министр. –2023 ел йомгаклары буенча аек авылларда алкоголь белән бәйле сәбәпләрдән үлүчеләр саны 30 процентка һәм алкогольле кардиомиопатиядән 23 процентка кимрәк.

Спиртлы эчемлекләр белән мавыгучылар проблемасы Татарстанны да читләтеп үтми. Бу мәсьәләгә ел башында Татарстан Сәламәтлек саклау министрлыгы коллегиясендә Татарстан Рәисе Рөстәм Миңнеханов та тукталган иде.

– Һәр иртә Эчке эшләр министры докладыннан башлана. Һәм көн саен исерек халәт белән бәйле ниндидер вакыйга. Якын кешеләр бер-берсен үтерәләр! Бу бит нормаль түгел. Без, гомумән, алкогольгә кырыс карарга тиеш. Хәтта безнең дин дә моны хупламый. Һәм минемчә, православиедә дә, башка диннәрдә дә бу тема мөһим. Шулай булгач, бу теманы демография белән беррәттән без көн кадагына алырга тиеш дип уйлыйм. Бу республика халкына бик күп проблемалар тудыра (сәламәтлек ягыннан да, хокук бозулар ягыннан да), – дип бу юнәлештәге эшне тагын да көчәйтергә чакырды Рөстәм Миңнеханов.

Туучылар санын арттыру
Бала тудыруны соңракка кичектерү ир-атларга да, хатын-кызларга да кагыла торган глобаль феномен. 1970 нче еллардан башлап, хатын-кызлар өчен югары белем алу, өйдән читтә эшләү мөмкинлеге киңәю һәм контрацепция ысулларының яхшыртылуы парларның ишәю планнарые кичектереп торуына китергән. 
Соңгы 40 елда АКШда бала туганда ата-ананың уртача яше 27,4тән 30,9 яшькә кадәр арткан. Россиядә, Росстат мәгълүматлары буенча, соңгы 20 елда тәүге тапкыр әни булуның уртача яше 20,9дән 26,1 яшькә кадәр үскән, инде 30га таба бара. Шуның белән бергә гаиләдә балаларның уртача саны да кими.

Мисал өчен, 2015 елда Татарстанда 57 399 сабый дөньяга аваз салган булган. Былтыр исә 35557 сабый туган. Бүгенге кимү тенденциясе 90нчы еллардагы «демографик упкын» чорында туган азсанлы балаларның  бәби табу яшендә булуы белән бәйле, диләр. Әмма алай да берни кылып булмый дип, тик утырырга димәгән. Хәзерге вакытта диспансеризация кысаларында халыкның репродуктив сәламәтлеген дә тикшерергә тотындылар, ЭКО программасы үстерелә (узган елда Татарстанда 2 170 цикл ЭКО үткәрелгән). Йөкле хатын-кызларны аборт ясамаска күндерү өчен кризислы үзәкләр булдырылды.

Вазгыятьне яхшырту юнәлештәге илкүләм эш быелдан тагын да көчәйтелде. Әйтик, Россиядә «Гаилә» илкүләм проекты кысаларында 300 дән артык хатын-кыз консультациясе булдырылачак. Моннан тыш, 140тан артык перинаталь үзәккә яңа медицина җиһазлары биреләчәк. Балалар хастаханәләрен һәм балалар поликлиникаларын модернизацияләү планлаштырыла.