Такси хаклары алга таба да артуын дәвам итәчәк

Сентябрь аеннан кергән яңа канун үз эшен эшләде – таксига бәяләр сизелерлек артты. Белгечләр әйтүенчә, такси хаклары алга таба да артуын дәвам итәчәк. Хәер, бәя кыйммәтләнүне алар яңа канун гына түгел, ә машина бәяләре күтәрелү, машина йөртүчеләрнең азаюы белән дә бәйләп карый.

Зур чыгымнар сорый
«Максим» такси сервисының җәмәгатьчелек белән элемтә бүлеге белгече Екатерина Мамай “ШК”га сөйләгәнчә, такси бәясе үсү автомобиль базарындагы вазгыятькә һәм инфляция белән бәйле.

– Ягулык, запас частьлар, ремонт, иминиятләштерү кыйммәтләнә. Яңа автомобильләргә бәяләр ике тапкырдан күбрәккә артты һәм үсүен дәвам итә. Такси сервисындагы автомобильләрнең күбесе пандемиягә кадәр үк сатып алынган, аларны эксплуатацияләү вакыты ахырына якынлаша, яки алар сафтан төшеп кала. Таксиның элеккеге бәясе белән бу машиналарны яңаларга алыштырып булмый. Бу вазгыятькә такси турындагы яңа канун да өстәлә. Ул такси хезмәте белән шөгыльләнүчеләрне такси өчен ОСАГОга һәм башка таләпләрне үтәүгә зур чыгымнар тотарга мәҗбүр итә, – ди ул.

Яңа канун дигәннән, билгеле булганча, 1 сентябрьдән таксида йөрүче кеше яки шәхси эшмәкәр булып теркәлергә, йә үзмәшгуль булырга, йә булмаса хезмәт килешүе төзеп, найм буенча эшләргә тиеш.  Таксопаркта эшләүчеләргә хөкем ителү яки ителмәве турында белешмә бирергә кирәк була. Үзмәшгульгә, моннан тыш, таксист булып эшләргә рөхсәте һәм машинасын (әгәр ул үзенеке булса) җиңел такси реестрына кертү турындагы документы булырга тиеш. Автомобиль арендалаучы да транспортын җиңел такси реестрына кертергә бурычлы.

Тагын бер таләп – юридик яки физик зат, шулай ук җиңел такси йөртүгә рөхсәт алган шәхси эшмәкәр һәр пассажирның сәламәтлегенә һәм гомеренә зыян китерү өчен үз җаваплылыгын иминиятләштерергә тиеш.

Екатерина Мамай сүзләренчә, яңа канундагы үзгәрешләр такси хезмәтен күрсәтүчеләрнең барысына да кагылды, әмма иң зур кыенлыкларны үзмәшгуль булып теркәлгән машина йөртүчеләр кичерә.

– Алар – тармакның нигезе, төбәкләрдә аларның өлеше ташучыларның 95 процентын тәшкил итә. Яңа канун аларны мөстәкыйль рәвештә юл кәгазьләрен язарга, көндәлек медицина һәм техник тикшерүләр узарга мәҗбүр итә. Үзмәшгуль машинасын үз хисабына билгеле бер төскә буярга тиеш. (Сүз уңаеннан: кайбер төбәкләрдә шундый таләп тә бар. Татарстанда такси машинасы төсе ак һәм сары булырга тиеш. – Авт.) Ә бу Россиянең егермедән артык субъектында кертелгән таләп. Шулай ук үзмәшгуль машинасы өчен ОСАГОны такси тарифы буенча рәсмиләштерергә тиеш була. Мондый иминиятләштерүнең бәясе такси эшчәнлегеннән кергән уртача бер айлык керемнән артып китәргә мөмкин. Бу таләпләр үтәлмәсә, ул эшли алмый, – ди әңгәмәдәшем.

– Бәяләр арткач, клиетларның саны кимемәдеме?
– Таксида йөрү ихтыяҗы беркая да китмәде. Кешеләргә элеккечә офиска, сырхауханәгә яки башка эшләр буенча йөрергә кирәк. Таксида бәяләр әле халык таксидан баш тартырлык критик ноктага җитмәде. Башка проблема бар. Такси йөртүчеләрнең саны кимеде. Такси бәяләре кыйммәт булмаганда, алар күп иде. Хәзер аларның кытлыгы аркасында бәяләр артуга китерәчәк.

Машина әз, заказ күп
– Таксига бәяләр беркайчан да беркетелеп куелмады. Шул бер үк аралык өчен халык төрле бәя белән түли. Нигездә бәя көннең кайсы вакыты, һава торышының ничек булуы һәм такси чакыручыларның күпме булуына карап куела. Агрегаторлар шуннан файдалана да. Бездә бер генә монополист-агрегатор бар. Халык шул кушымтадан куллана. Төбәкләрдә таксиның яртысы – “соры такси”. Алар да агрегатор белән эшли, әмма лицензияләре юк. Лицензия алу өчен, яңа канун буенча, пассажирны иминиятләштерү таләп ителә. Ул уртача 47 мең сум тора, – ди Казандагы Россия машина йөртүчеләр федерациясе вәкиле Дмитрий Золотов. 
Ул яңа канундагы тагын бер таләпне ассызыклап үтте. 1 сентябрьдән такси йөртүче тәүлегенә 12 сәгатьтән артык эшләргә тиеш түгел.

– Элек алар күбрәк тә эшли ала иде. Хәзер исә, артыгын эшләргә ярамагач, линиягә машиналар азрак чыга. Ярты ел саен техник күзәтү узарга тиешләр. Бу да арзан түгел. Моңа өстәп, алда әйткәнемчә, лицензия ала алмыйлар, шуның өчен бу тармактан бөтенләй китәләр. Машина әз булган саен, заказ күп. Заказ күп булгач, бәя арта.  Бензинга бәяләре күтәрелүне дә онытмаска кирәк, – ди Дмитрий Золотов. 

Ишегалдына куймаска
Алга таба такси тармагында икенче бер проблема да туарга мөмкин әле. 

– Россиядә таксистларга машиналарын йорт ишегалларында 30 минуттан артык вакытка куюны тыярга мөмкиннәр. Депутатлардан шундый тәкъдим бар. Ә таксистларның күбесе үз машиналары белән эшли. Димәк, аларга паркингта урын арендаларга яки сатып алырга кирәк булачак. Әгәр мондый канун кабул ителсә, таксига бәяләр тагын артачак. Моннан тыш, легаль булмаган таксиларның саны артырга мөмкин, – ди әңгәмәдәшем.

Торак зонасында такси машинасын кую вакытын чикләргә тәкъдим иткән Борис Чернышов исә таксида эшләүгә лицензияләрне бары тик такси автомобильләрен саклау өчен үз милкендә яки арендага алган парковкасы булган юридик затларга һәм шәхси эшмәкәрләргә генә бирергә тәкъдим итә.

Бәя артудан баемыйлар
Бәя артуны таксистлар үзләре күптән көткән икән.

– Соңгы бер-ике елда машина бәяләре бик нык артты, кимендә ике тапкырга дип әйтер идем. Ә таксида йөреп, машина туза һәм яңасын алу да авырлаша. Машина арендасы бәясе дә күтәрелде. Аннары бер таксига гына түгел, бөтен әйбергә бәя күтәрелеп тора, шул исәптән бензин белән газга да. Таксида баруның база бәясе артты, тик ул барыбер безнең чыгымнарны капларга җитми, – ди таксида эшләүче Марат.

Яңа канунга килгәндә, андагы кайбер таләпләр белән ул килешә. Әмма аларны үтәү өчен өч кенә ай бирелү дөрес түгел дип саный.

– Ярый да минем кебек бөтен кеше алдан аяк киенеп куйса. Лицензия кирәк була дигәч тә, аны иң беренчеләрдән булып алып куйдым, чөнки ул минем төп керем чыганагым. Яңа канун тулы көченә эшли башласа, линиягә чыгучы таксиларның саны кимер дип уйлыйм, – ди Марат. 

Кичектерүне сорыйлар
Таксига бәяләр арту депутатларны да борчый булып чыкты. “Известия” язганча, Дәүләт Думасы вице-спикеры Борис Чернышов хөкүмәттән таксига бәяләр арту белән бәйле вазгыятькә катышырга, аерым алганда, "Россиядә җиңел таксида пассажирлар йөртүне һәм багаж ташуны оештыру турында"гы яңа канунның кайбер таләпләрен 2025 елга кадәр кичектерүне сорый. Бу инициативаны Россиянең 70 меңнән артык машина йөртүче кергән үзмәшгульләр берләшмәсе дә хуплый. "Росстат мәгълүматларына караганда, такси бәясе 10 ел эчендә максимумга җиткән һәм бүген ул 1 чакрымга 32,5 сумны тәшкил итә, өстәвенә бәяләр болай да ел дәвамында үсеп тора. Бәя артуда үз көченә кергән канун да зур роль уйный. Хәзер машина йөртүчеләрнең кайбер категорияләре үз эшчәнлеге белән шөгыльләнә алмый, чөнки алар яңа таләпләрне үти алмый", – диелә депутатның вице-премьерга мөрәҗәгатендә.