«Шулчак барысын да аңладым. “Алтай бездән китте”, диде ул»

Хәер, алар гына түгел, ә уллары батырларча һәлак булган егетләрнең әти-әниләре дә бик рәхмәтле аңа. Каһарман егетебез турындагы язманы сезгә тәкъдим итәбез.

Туган көндә танышу — туйлап кавышу! 

- Безнең мәхәббәт тарихыбыз күпләргә үрнәк булыр иде, мөгаен, - ди Әлфия, күз яшьләрен тыя алмыйча. - Гаиләбездә һәрчак сүз белән генә әйтеп-аңлатып бетермәслек мәхәббәт, хөрмәт һәм җылылык хөкем сөрде. Ул миңа, мин  аңа “Кояшым”, дип кенә эндәштек. Ә бит, чынлап та, Рафаэлемне кояшка тиңләп була. Тормышымда ул пәйда булганнан бирле, мин гүя сихри дөньяда яшәдем сыман. Бар эшем уңа иде, хәтта ниндидер борчылулар була калса да, аларны җиңел генә үткәреп җибәрергә өйрәндем. Чөнки янымда ныклы тыл – ирем бар. Бер күрүдә гашыйк булдым мин аңа. Кайда дисеңме? Туган көндә. Икетуган апам Рафаэльнең икетуган абыйсына кияүгә чыккан иде. 18 яшьлек чагым. Ә аның Мәскәү югары хәрби гомумгаскәр команда училищесында укыган вакыты. Бер күрешү җитте! Шундый матур иде ул, күз явын алырлык. Зәңгәр күзле, сары чәчле,  төз гәүдәле горур егет. Әтием аны күрде дә: “Менә шундый егетләр белән тормыш юлын бәйләргә кирәк”, дип үз сүзен әйтеп куйды. 

Әлфиянең әтисе Васил әйткән сүз, гүя, ике яшь йөрәкнең киләчәген билгеләп куя. Әмма беренче тапкыр танышып ничә еллар үткәннән соң гына кавышырга насыйп була аларга. Шул арада Әлфия Татар дәүләт гуманитар-педагогика университетының икьтисадта гамәли информатика бүлеген тәмамлап Арчада эшли башлый. Ә Рафаэльгә тормыш юлында шактый зур югалту кичерергә туры килә. 2005 елда аның әтисе Илгиз, әнисе Фәридә юл һәлакәтенә юлыгып һәлак була. Аларның икесен дә Арчада җирлиләр. Бер ел үткәннән соң Рафаэль Мәскәү югары хәрби гомумгаскәр команда училищесында  укуын тәмамлый. Юллама буенча Ерак Көнчыгышка Еврей автоном округына җибәрелә, соңрак Уссурийскка күчерәләр.

– 2012 елда без өйләнештек, – дип сөйләвен дәвам итә Әлфия. –  Мин дә киттем аның янына. Шул вакыттан алып яңа, моңарчы күрелмәгән тормыш башланды. Әмма беркайчан да үкенмәдем, чөнки янымда ул бар. Туган ягымнан ерак җирдә якын дустым, туганым, сердәшчем, тормыш иптәшем булды Рафаэль. Без хәтта бер-беребезгә озаклап үпкә дә саклый алмадык. Йә ул, йә мин берәр сәбәп табып сүз катабыз. Рафаэль бик кайгыртучан булды. Тормышны танырга бергә өйрәндек. Яши-яши тагын бер кат иремнең чын кеше икәнлегенә инандым. Кешене сүзе түгел, гамәлләре бизи. Эчкерсез, саф, чиста күңелле, иманлы кеше ул. Олыны олы, кечене кече итә белә. Командировкаларда булса, аны зарыгып көтеп ала идем. Кайнар нокталарда хезмәт итте. Рафаэль җаны-тәне белән эшен яратты, шуңа күрә минем аңа беркайчан да «эшеңне алыштыр», «уф, туйдым» дигәнем булмады. Нинди генә авырлыклар булмасын, аны иңне-иңгә, куеп бергә күтәрдек. 2019 елны хәрби көчләрдән запаска чыгарга булды Рафаэль, стажы бар. Гаиләсе янында тыныч кына яшәргә теләде ул. Уртак фикергә килеп, Арчага кайтып төпләнергә  уйладык. Әти-әнисе дә биредә җирләнгән. Авыл җанлы кеше иде ирем. Кулыннан килмәгән эше юк. Әнием Сания янына кайтып яши башладык. Кызыбыз Сафиягә 11 ай иде. 

“Хәрби хатыны булгач...”
Ә 2022 елның сентябрь ахырында мобилизация игьлан ителә. Аның җиле Вәлиуллинар гаиләсенә дә кагылып үтә. Арча район хәрби комиссариатыннан повестка озак көттерми. 

– Шул вакытта без икенчебезне көтә идек. Мобилизациягә эләккән офицерлар хәрби өйрәнүләрдә булмады. Бер атна ЭКСПОда булганнан соң, аларны кире өйләренә кайтарып җибәрделәр. Хәрби хатыны булгач, мин бу яңалыкны тыныч кабул иттем. Моннан тыш, көмәндәге балам да бар хис-тойгыларымны сизә бит. Артык борчылырга ярамый. Махсус хәрби операция узучы зонага китәр вакыт җиткәч кенә, нык уйлануым хәтеремдә. Әмма Рафаэльгә карата ышанычым нык булгандыр, моны берәүгә дә сиздермәдем. 26 октябрьдә икенче кызыбыз Самира туды. Әтиебез аны бары алты ай үткәч кенә беренче тапкыр кулына алды. 
Рафаэль Вәлиуллин Сватово юнәлешендә штаб начальнигы вазифасында хезмәт итә. 2022 елның декабрь аенда аңа подполковник исеме бирәләр. Хәрби дәрәҗәдәге иптәшләре генә түгел, мобилизацияләнгәннәр бик хөрмәт итә аны. Үзенең белеме һәм тәҗрибәсе белән уртаклашып калырга тырыша офицер.

– Тәвәккәл булды, үзе турында уйламады. Башкаларга яхшы булсын, дип йөрде. Әлбәттә, аның шактый коры, таләпчән булуы кайберәүләргә ошап та бетмәгәндер. Әмма яу кырында моннан башка эш итеп булмый. Тыштан шактый кырыс булып тоелса да, эчтән бик кайгыртучан, эчкерсез, шәфкатьле, ярдәмчел кеше иде ул. 2023 апрелендә “Сугышчан хезмәтләре өчен”  медале белән бүләкләнә. Нәкъ шул вакытта аны ялга җибәрделәр.  Май аенда исә  “Суворов” медале белән бәяләгәннәр иремнең хезмәтен. Кул астындагы егетләр өчен җан атып йөрде ул. Әлбәттә, яу кырында югалтуларсыз да булмый. 200нче егетләр булса да, аларны туган якларына җибәрү өчен бөтен тырышлыгын куя иде. Арча, Балтач егетләренең әти-әниләре аны әле дә җылы итеп искә алалар. Ут астыннан егетләрне алып чыгып эвакуациягә тапшырган бит ул. Аллаһы Тәгалә саклап йөрткәндер инде.

“Алтай” бездән китте”
2023 елның ноябрь ахыры. Харьков өлкәсе Купянск районы Ягодное бистәсе тирәсендә каршы як белән хәлиткеч бәрелешләр бара. Егетләребез чын каһарманлык өлгеләре күрсәтә. 

– Ул миңа 3 көн шалтыратмады, тик... 4нче көнне телефоным шалтырады. Рафаэльнең дусты иде. Минем кечесе белән мәш килеп йөреш. “Утыр”, диде. Мин шулчак барысын да аңладым. “Алтай бездән китте” (махсус хәрби операция зонасында Рафаэль үзенә “Алтай” кушаматы алган була - ред. иск.), диде ул беравыктан соң. 28 ноябрьдә һәлак булган ул.  Әле дә кат-кат уйланам, бер-беребезгә карата шул кадәр зур сөю хисе булып та, ничек аның һәлак булганын сизмәдем икән мин? Ялгышканнардыр, дидем. Кояшымны Арча авылы зиратына җирләдек.  Аның аяк очларына басып балаларыбызны аякка бастыру өчен бөтен көчемне куячакмын дип сүз бирдем. Хәзер менә гомерем буена мәхәббәтебезне йөрәгемдә саклап, истәлекләр белән яшәячәкмен, – ди Әлфия. 

“Мин аны Раф, ә ул мине Анжела дип атап йөртә иде”
Рафаэльнең апасы Энҗе Бровко Уссурийск шәһәрендә гаиләсе белән яши. Бу көннәрдә танышлары белән бергәләп мобилизацияләнгән солдатларга җибәрергә дип җылы киемнәр, кирәк-яраклар әзерләп йөреше. Үзенең сүзен энесенең кечкенәдән хәрби булырга хыяллануыннан башлады.

– Әтиебез Илгиз тумышы белән Казаннан, бер заводта ЭВМ машиналары ясау буенча эшләгән, – дип истәлекләрен яңартты Энҗе. – Ә әниебез Фәридә Яшел Үзәннең Норлат авылыннан. Гаилә коргач, фатир мәсьәләсе килеп баскан. Әтием хәрби комиссариатка барган, аңа биредә Оборона министрлыгыннан фатир алу өчен Ерак Көнчыгышка китеп эшләргә тәкъдим иткәннәр. Уссуруйскка киткәндә, миңа 2 яшь булган. Әтием прапорщик-элемтәче, әнием ефрейтор булып хезмәт итте.  Энем Рафаэль 1984 елның 29 ноябрендә дөньяга килде. Мәктәптә 8 сыйныфны тәмамлагач, үзе теләп Уссуруйск Суворов училищесына укырга керде. Аннан соң Мәскәүдә укыды. Кайда гына булмасын, бөтен җирдә командир булган ул.  Кайнар нокталарда хезмәт итте. Сириядә, Украинада булды. Мобилизация башлангач, аны чакырулары билгеле иде инде. 

Алгы сызыкта булган вакытта да Рафаэль җай чыккан саен якыннары белән элемтәгә керергә тырыша. Беренче тапкыр ялга җибәрелгәч, Энҗегә акча сала. Ә бәлкем күрешербез, ди. Ә Энҗе ике дә уйлап тормый өч баласын үзе белән ала да Арчага юл тота. 

– Үләренә 4 көн кала аралашканбыз икән Раф белән, якыннарыбыз гына белә, – ди Энҗе. – Мин аны Раф, ә ул мине Анжела дип атап йөртә иде. Руслар тирәсендә яшибез бит, аларга Энҗе исемен әйтү авыррак. Шуңа миңа бәләкәй чактан ул Анжела дип эндәшәләр. Раф һәркайчак позитив булды, киләчәккә планнар корды. Хәтта бер дусты белән “Туган көнне чәй эчәрбез,” дип шаяртып та алган. Ә анда бертуктаусыз утка тотканнар аларны. Энемнең һәлак булуы турында Әлфиядән белдем. Телефонны ыргыттым да, еладым, тынычлангач янә шалтыраттым Әлфиягә. Аны соңгы юлга озатырга кайттым. Ул минем бердәнбер туганым иде бит. 

«Ул алыштыргысыз»
Без хәзерге вакытта Уссуруйск хәрби частьләренең берсендә хезмәт итүче офицер, Рафаэльнең якын дусты Рамил Сабиров белән элемтәгә кердек. 
– Рафаэль соңгы көненә кадәр яраткан хезмәтенә тугры булып калды. Үз эшен яратып, намус белән башкара белде, – дип сөйләде ул безгә. – Теләсә нинди кешегә алмаш табып була, диләр! Юк, булмый! Рафаэль Илгизович алыштыргысыз. Ул үз һөнәренә, хезмәтенә, антына тугры калды, кул астында эшләүчеләргә, гомумән, барча кешегә ачык булды. Шундый булып истә калачак та. Урыны җәннәт түрләрендә булсын! – диде ул. - Без аның белән бик озак хезмәтебез турында сөйләшеп утыра идек. Рафаэль Илгизович чын офицер иде. Ул яшьләр өчен дә үрнәк булды. Хезмәтен яратып, бар күңелен биреп башкарды. Башкаларга гына түгел, үзенә дә таләпчән кеше иде. Шуңа да карамастан, кирәк вакытта йомшак та була белде. Гаиләдә нинди, эштә дә шундый иде ул. Безне, кул астында эшләнгән хәрбиләрне дә кешеләр белән җылы мөнәсәбәтләр урнаштыра белергә, уртак тел табарга өйрәтте.

Рафаэльнең тормыш иптәше Әлфия, кызлары Сафия белән Самира, апасы Энҗегә һәм барлык якыннарына Аллаһы Тәгалә күркәм сабырлыклар бирсен. Якын кешегезнең урыны оҗмах түрләрендә булсын.