Фермерларны ниләр борчый?

Татарстан Фермер һәм крестьян хуҗалыклары ассоциациясе съездында оешма президенты Камияр Байтимеровның әлеге хәбәрен ишетеп, фермерлар гөрләтеп кул чапты.

Алга китеш бар, проблемалар да юк түгел

Шәхси хуҗалыклар, гаилә фермалары, авыл хуҗалыгы кооперативлары агросәнәгать комплексының динамик секторы булып тора. Моннан биш-алты ел элек без продукция генә җитештерә белә идек, хәзер исә аларны эшкәртеп сатарга өйрәндек, ди Камияр Байтимеров. Моннан тыш фермер хуҗалыклары өстәмә эш урыннары булдыра, авылның социаль тормышында актив катнаша, күп кенә чараларда иганәче ролен дә үтиләр. Алар җитештергән авыл хуҗалыгы продукциясенең дә күләме елдан-ел артып тора. Дәүләттән алына торган грант программаларында да активрак катнаша башлаганнар. Әмма бу мәсьәләдә кайбер районнар бик сүлпән. Узган елны Югары Ослан районыннан бер генә фермер хуҗалыгы да грант алмаган. Яшел Үзән, Әлмәт, Спас, Әтнәдә берәр хуҗалык кына грантка ия булган. Ә иң күп грант алучы районнар исемлегендә – Чистай, Саба, Мамадыш, Кукмара һәм Азнакай.

Шуны да билгеләп үтәргә кирәк: үткән елны эш башлаучылар, крестьян-фермер хуҗалыклары һәм кооперативлар өчен бирелә торган программаларны бөтен теләгән кеше дә ала алмаган. Уртача алганда, барлык төр программада да диярлек алтмыш проценты гына грантка ия булган. Камияр Байтимеров сүзләренчә, монда уйланырлык нигез бар.

– Миңа калса, бу документлар белән килеп чыккан проблема аркасында гына түгел. Дәүләттән бирелә торган ярдәмнең күләмен дә арттырырга иде, – дип мөрәҗәгать итте ул съезд эшендә катнашкан Россия крестьян хуҗалыклары һәм авыл хуҗалыгы кооперативлары ассоциациясе президенты, Дәүләт Думасы депутаты Владимир Плотниковка.

Фермерларны борчыган башка мәсьәләләр турында да әйтеп китте Камияр Байтимеров. Җитештерү предприятиеләре өчен электр энергиясе бәясе авыл хуҗалыгы җитештерүчеләренә караганда түбәнрәк икән. Ягулык бәясенә дә ташламалар көтә алар. Яңа техниканы 40х60 программасы буенча сатып алалар. Кырык процентын дәүләт бирә, калган алтмышын үзләре түли. Әмма шулай булганда да фермерларга кыйммәтле техника алу шактый авырга төшә. Шуның өстенә субсидияне фермерлар вакытында ала да алмый икән.

Шикәр бәясе ясмык бәясенә тиң

Калган проблемалар турында авыл фермерлары үзләре сөйләде. Чүпрәле районы фермерлары ассоциациясе рәисе Равил Бикчуровны техник культураларга бәянең түбән булуы борчый. Ул 2013 елдан бирле үсемчелек белән шөгыльләнә. 4 мең гектар җирдә бөртеклеләр һәм шикәр чөгендере белән көнбагыш үстерә.

– Техник культураларга бәя бик түбән. 800 гектарда көнбагыш үстерәбез. Аны 13 сумнан тапшырдык. Шикәр чөгендере белән дә шул ук хәл. Аны узган ел килосын 37 сумнан саткан идек, быел күпләп алучылар 20 сумнан да алмый.  Шикәр бәясе ясмык бәясенә калды, – дип сөйләде ул. Соңыннан авыл хуҗалыгы министры Марат Җәббаров шикәр чөгендеренең күп булуын һәм шуның белән бәйле рәвештә бәясе төшүен әйтеп, быелдан Россия авыл хуҗалыгы министрлыгының аны игү мәйданнарын 20 процентка киметергә җыенуын хәбәр итте. Без моның турында җитди генә фикер алышып, фикеребезне сезгә җиткерербез, диде ул.  

Арча районының кошчылык фермасы җитәкчесе Радик Бариев фермага юл салу мөмкинлеген сораса, Аксубайдан Любовь Петрушкова теплицаларда үстергән кыяр-помидорларын, чәчәк үсентеләрен күрше Чистай районы базарында сату итәргә шартлар тудыруны үтенде. Аныңча, Чистай базарында алыпсатарларга урын бар, ә үзләренең экологик чиста продуктын кыйммәт булмаган сатарга теләүчеләргә рөхсәт бирелми.

Чыгыш ясаучылар илле ел стажы булган фермерларның пенсияләре аз булудан да зарланды. Аларның күбесе бүген сигез мең сум пенсия ала. Эш шунда: әгәр дә аларның кереме бөтенләй булмаса, 90 нчы елларда пенсия фондына хисап бирмәскә дә мөмкин булган. Шуның белән бәйле рәвештә, син эшләмәгән булып чыгасың, стаж да кими. Владимир Плотников аңлатуынча, фермерлар авыл хуҗалыгында утыз ел эшләгән өчен пенсиягә 25 процент күләмендә өстәмә түләүләр алган категориягә дә кермәгән. Авыл җирендә утыз еллык стажы булган бөтен кешеләргә өстәмә түләү булырга тиеш, без әлеге мәсьәлә буенча фикер алышачакбыз, диде ул журналистларга.

Авыр юлны лаеклы үттек

Авыл хуҗалыгы министры Марат Җәббаров фермерларга ярдәм чаралары быел да дәвам итәчәге, аерым алганда кече хуҗалыкларны үстерү өчен 1 млрд та 700 мең сум акча бүленеп бирелүен билгеләп үтте. “Агростартап” программасы суммасы 5 млн га кадәр арттырылачак.

Съезд эшендә катнашкан Татарстан Дәүләт Советы Рәисе урынбасары Марат Әхмәтов чараның егерменче тапкыр узуын ассызыклап, без сезнең белән озын һәм катлаулы юл үттек, баштарак бик кызу бәхәс алышулар, аңлашып җитмәүләр булды, хәзер исә бер-беребезне тулысынча аңлап, ишетергә өйрәндек, авыр юлны лаеклы үттек һәм республикада фермерлык хәрәкәтен булдыра алдык, диде. Аныңча, фермерлар бүген авыл тормышының нигезен тәшкил итеп тора. Авыл хуҗалыгы үсешендә сез әле төп локомотив булачаксыз, дип мөрәҗәгать итте ул залдагыларга.

Россия крестьян хуҗалыклары һәм авыл хуҗалыгы кооперативлары ассоциациясе президенты Владимир Плотников фермер хуҗалыкларының авыл тормышындагы ролен ассызыклап, алар үзләре теләп мәктәпләргә, гыйбадәт йортларына, клубларга булыша, бу үзенә бер миссия, диде ул. Татарстанда авыл хуҗалыгына һәм фермерларга игътибар зур булуы турында да әйтеп узды. Аныңча, шәхси хуҗалыкларга ярты миллиард сум ярдәм фәкать Татарстанда гына була ала.

– Республикада кооперация мәсьәләләре белән дә җитди шөгыльләнәләр. Мондый шартларда фермерлар да көндәшлеккә сәләтле була, продукцияләрен сәүдә челтәрләре аша да сата ала, – диде ул.

Тагын бер яңалык: Татарстан Фермер һәм крестьян хуҗалыклары ассоциациясе президентлы булды. Ассоциация рәисе хәзер президент дип аталачак. Кабат шушы вазифага сайланган Камияр Байтимеров егерме ел рәис булып торуын әйтеп, яңа алмашчы әзерләргә кирәклеген әйтте. Киләсе елга фермерлар ассоциациясе үзенең 30 еллыгын билгеләп үтәчәк.

Анна Арахамия фотосы