Энә йоткан кеше үләме?

Бер танышымны күрдем. «Туганыбызны җирләдек. Эштән кайткач ашарга утырган иде, ит кисәге тамагына тыгылып үлде», – дип шаккатырды. Үзебезнең авылда да элек туй вакытында табын артында йотлыгып үлгән бер кунак турында гыйбрәт итеп сөйлиләр иде. Ашаганда тыгылу, йотлыгу чынлап та еш очрый бит. Кеше өчен куркынычмы бу? Йотлыкканда ялгыш юлга киткән ризыкны ничек чыгарырга? Беренче ярдәм турында доцент, медицина фәннәре кандидаты, Казан дәүләт медицина университетында педиатрия кафедрасы җитәкчесе Хәким Вахитов белән сөйләштек.

Татар халык мәкале ничек ди әле? Ашаганда сөйләшмә! Бу сүзләр юктан гына уйлап чыгарылмаган, күрәсең.
– Чынлап та, күп очракта кеше нәкъ менә ашаганда сөйләшү, ризык капканда кинәт көлеп җибәрү, куркып китү аркасында йотлыга, – ди табиб.
Казан дәүләт медицина университетында укучыларга йотлыккан чакта беренче ярдәм күрсәтергә махсус өйрәтәләр. Моның өчен муляж курчаклар да каралган. Тыгылучылар аз түгел икән.

Әле менә күптән түгел генә 13 яшьлек бер баланы коткарганнар. Ул карандаш очлый торган җайланманы авызына кабып сызгырып йөргән. Икенчесенә бу ошамаган, күрәсең, иптәшенең аркасына сугып җибәргән. Шул чакта теге карандаш очлый торган җайланма баланың тамак төбенә үк китеп, бугазны каплап алган. Ул бары җайланманың карандаш тыга торган тишеге аша сызгырып кына сулаган. Баланың тамагын авырттырып булса да, карандаш очлый торган җайланманы пинцет белән алганнар. Уеннан уймак, диярсең. Аеруча балалар еш тыгыла. Кечкенә сабый бөтен нәрсәне авызына тутыра бит. Бигрәк тә сагыз, суыра торган конфет, вак уенчык детальләре белән тыгылучылар күп икән. Күрми калсаң, баланың нәрсә йотканын да белмисең. Пластмасс детальләрне рентген аппараты күрсәтми, ди. Ә чит предмет үпкәгә эләксә, ялкынсыну китереп чыгарырга мөмкин.

– Күптән түгел бер кечкенә баланы дәваларга туры килде. Баланың температурасы бар, хәле юк, йөткерә. Антибиотиклар да биреп карадык – файдасы юк. Баксаң, ул савыт-саба юа торган губканы өзеп капкан булган. Губка валчыклары үпкәсенә эләккән, үлекләп, ялкынсыну китереп чыгарган. Шул губканы чыгаргач кына баланың хәле яхшырды, – дип сөйли Хәким Вахитов.
Зур ризык кисәге кабып, ялгыш әйбер йотып тыгылып үлүчеләр дә очрый.
– Гадәттә, ашаганда кеше йотлыга башласа, без аның аркасына сугарга тотынабыз. Әмма моның файдасы бик юк, – ди табиб. – Кешенең бугазы бүрәнкә сыман. Шуңа да ялгыш йотылган матдә бугазны томалый икән, аны чыгаруы читен, ул сулыш юлын тулысынча каплап, кеше сулый алмаска мөмкин. Кешенең тыгылудан саклана торган рефлекслары бар анысы, ул йөткерә башлый, тамагын кыра, селәгәй бүленеп чыга. Чит предметны чыгару өчен аркага сугудан файда юк. Иң яхшысы – башны аска каратып кинәт, каты итеп корсакның өске өлешеннән кысу. Шулай ук косып чыгарырга, балаларны, башларын аска каратып, аякларыннан тотып селкергә дә була.
Безне кечкенәдән куркытып үстерделәр. Энә йотсаң, үләсең. Ул йөрәккә кадалмыйча туктамый, имеш. Әмма табиб моны фантазия дип кенә тынычландырды.

– Энә йоту ул – йөрәккә кадала дигән сүз түгел. Дөрес, очлы әйбер эчәклекне, үпкәне тишәргә мөмкин. Нәтиҗәдә ялкынсыну килеп чыга. Үпкәгә зыян килсә, температура күтәрелә, эчәклек җәрәхәтләнгән икән, эч авырта, тизәктә кан күренә, кеше косарга мөмкин. Гадәттә, эчәклеккә эләккән ят предметларның 90 проценты тизәк белән чыга, – ди Хәким Вахитов.

Фото: prochado.ru