«Хәзерге мәктәпләр дә шундый булса иде!”

Ул безнең иң эчкерсез саф, җырлы-биюле, татар телле, гармунлы, уттай янып торган матур елларыбыз!

Без – 91нче ел балалары! Бу елда Казанның Торак мәйданы исемле бик ерак бер почмагында 5нче татар гимназиясе ачылды! “Жилплощадка” исеме Мәскәүләргә хәтле шаулаган еллар. Бу сүзне ишетүгә кешеләрнең уйларына “тәртипсезлек, җинаятьчелек” кебек куркыныч сүзләр килә иде. “Ничек сез анда яшисез?” – дигән сорауларны да еш кына ишетергә туры килде. Ә менә Харисов Фарис Фахраз улы имин булмаган район дип бер курыкмады. 2нче номерлы рус мәктәбе базасында ул менә дигән, бу еллар өчен гаять кыю, алдынгы педагогик идеяләрне алга сөрүче Татар гимназиясен ачты! Иң шәп, иҗади, күзләре янып торган яшь укытучылар командасын җыеп, ул гимназияне тиз арада милли үзаңны, татар телен, татар рухын үстерү үзәгенә әверелдерде. Ә без шушы үзәкнең нәкъ үзәгендә кайнап үскән балалар. Бу бер күпертүсез әйтелгән ихлас сүзләр.

Без - 91нче ел балалары! Без – 2нче рус мәктәбе базасында ачылган 42 балалы беренче татар сыйныфы. Без – татар фольклор бәйрәме “Аулак өй”не Казанның иң зур сәхнәләрендә куйган, 90нчы еллар телевидениесындә саф татарча җырлап-биеп-уйнап йөргән балалар. Гимназиядә үткәрелгән һәр бәйрәм үзәгендә – без! Тәнәфесләрдә әйлән- бәйлән җырларын, татар халык уеннарын уйнап йөрүчеләр дә – без! Татар халкы тарихына багышланган легендар этнографик музеебызда экскурсияләр үткәрүчеләр дә – без! Күз алдына китерәсезме, күпме татар моңын, милли рухын, татар мохитен үз күңелебезгә сеңдереп калдырган балалар бит без.

Без – 91нче ел балалары! Һәм шушы кичәге ваемсыз сабыйлар менә дигән итеп татарча сөйләшүче,  үз илен,  туган телен яратучы,  тарихын
өйрәнеп, аңа олы хөрмәт саклаучы, төпле, өлгер, ил тоткасы дип аталырлык шәхесләр булып үсеп җиткәннәр. Безнең арадан зур оешма җитәкчеләре, фән кандидатлары, подполковниклар, укытучылар, врачлар, юристлар һәм башка бик күп хезмәт ияләре үсеп чыкты.

Без – 91нче ел балалары! Без бик бәхетле балалар. Безне укыткан укытучылар – изге эшләренә күңелләрен-җаннарын биреп эшләгән чын укытучылар. Иҗади, кыю фикерле, ата-аналар белән уртак тел табып бик дөрес тәрбия бирүче фидакарь укытучылар. Аларга рәхмәт хисебез бик зур! Музей экспонатларын җыю дисеңме, тулы бер теплоход яллап, бөтен гимназия белән Сабантуйлар оештыру дисеңме, Изге Болгар җиренә, Идел буе шәһәрләренә сәяхәт итүләр дисеңме – боларның барысын да укытучыларыбыз армый-талмый зур энтузиазм белән башкарды. Әлбәттә, гимназиядә җитди бәһасез тәҗрибә туплаган укытучыларыбызны югарырак урыннарга чакыра тордылар, анда да алар, гимназия традицияләрен дәвам итеп, үзләрен югары дәрәҗәдәге белгечләр, үз эшләренең һөнәри осталары итеп таныттылар.

Музей дигәннән, аны оештыруда аеруча рәхмәтебезне тарих укытучысы Фәхретдинова Раида Мукадыровнага җиткерәсебез килә. Аның тырышлыгы белән гимназиядә тиз арада искиткеч бай этнографик музей барлыкка килде. Музейда экскурсовод булып эшләвебез безгә татар тарихын тирәнрәк өйрәнү мөмкинлеген генә түгел, ә халык алдында чыгыш ясау тәҗрибәсен бирде, үз-үзебезгә ышаныч хисен арттырды.

Шунсын да әйтеп үтәргә кирәк: 1991нче елда гимназия ачылганда, укытучыларны да, укучыларны да махсус конкурс аша үткәреп алдылар. Кайбер укытучыларның сүзләренә караганда, гимназиядә эшләү – алар өчен татар телен өйрәнүгә зур этәргеч булды. Математика укытучысы Попова Елена Владимировна әйтүенчә, татар телендә иркен сөйләшә белүе белән ул гимназиягә бурычлы.

Гимназиядә тудырылган татар мохите – ул җырлы-биюле тәнәфесләр, искиткеч тәрбияви ачык дәресләр, татар язучылары белән очрашулар гына
түгел, ә, иң беренче чиратта, югары дәрәҗәдә үткәрелгән татар теле һәм әдәбияты дәресләре. Болар барысы да алтын йөрәкле татар теле укытучылары коллективы тарафыннан башкарылган бәһасез зур хезмәт: Кирамова Венера Мәхмүт кызы, Әхмәдуллина Гәүһәр Габделхак кызы, Гарипова Венера Акмал кызы бик күп укучыларны татар телен тирәнтен өйрәнүгә илһамландырып, укытучы һөнәрен сайларга рухландырды. Безнең күңелдә шулай ук рус теле һәм әдәбияты укытучысы Вахитова Миләүшә Ахатовна дәресләре дә тирән эз калдырды. Чөнки аның дәресләрендә без, иң беренче чиратта, фикер йөртергә, уйларыбызны ачык җиткерергә өйрәндек.

Артыбыздан мәктәп ишекләре ябылганга да чирек гасыр вакыт үтеп киткән. Әйтергә генә ансат, бу бит, азмы-күпме, 26 ел! Олыгайган саен яшьлек мизгелләре, кыңгыраулы мәктәп еллары, яшьлегебез ешрак искә төшә. Шул кабатланмас иң бәхетле чаклар төшләргә керә.

Боларның барысын искә алу һәм гимназиябезнең 35 еллык юбилеена әзерләнү максатыннан без 26нчы октябрь көнне гимназиягә нигез салучы Харисов Фарис Фахразулы инициативасы белән зур очрашуга җыелыштык. Без дигәне – гимназия ачылыр алдыннан җыелган беренче татар сыйныфы укучылары, әти-әниләребез һәм яраткан укытучыларыбыз белән барлыгы – 45 кеше булдык.

Очрашуның беренче өлеше гимназиянең ишек төбендә үк башланды. Музыка укытучыбыз хәрмәтле Илсөяр Фоатовна безне баян белән каршы алды. Күрешү, кочаклашулар. Күңелләр күтәренке, йөзләрдә елмаю, кузләрдә яшь. Кайберәүләребез белән 26 елдан соң беренче тапкыр очрашсак та, бер-беребезне танымаслык түгел икән әле. Шул ул йөрәккә якын йөзләр, җанга якын ягымлы тавышлар.

Гимназиядә, иң беренче чиратта, без үзебезгә бик якын булган этнографик музейга юл тоттык. Анда гимназиянең хәзерге директоры Рагимшин Альфред Вагизовичның истәлекләргә бай, кызыклы чыгышын тыңладык. Утызд елдан артык гомер үтсә дә, музей актив эшчәнлеген дәвам
итә, хәзер дә, якты традиция буларак, экскурсияләрне укучылар үзләре алып бара. Без бик теләп ашханә, спортзал, классларыбызга кереп, кайчандыр үзебез утырган парталарга утырып сөйләштек-шаярыштык, истәлекләрне яңарттык, бераз яшьлеккә кайтып килдек.

Очрашуның икенче өлеше Казаннын иске татар бистәсендә банкет залында үтте. Чын йөрәктән чыккан рәхмәт хисләре белән хөрмәтле укытучыларыбызга һәм гимназиянең беренче директорына Фарис Фахраз улына суз бирдек. Арабыздан киткән сыйныф житәкчебезне Кирамова Венера Мәхмутовнаны да искә алдык. Аның үтемле киңәшләре, үгет- нәсыйхәтләре, якты маяк булып, безне гомеребез буена озата барыр, туры юл курсәтеп торыр.

Укытучыларыбыз кайта-кайта үзләренең фидакарь эчкерсез хезмәтләре, төнгә хәтле калып эшләүләре, эшкә бик теләп килүләре, татар балалары белән аеруча рәхәтләнеп теләп эшләүләре турында сөйләделәр. Ата-аналарга карата булган рәхмәт хисләрен дә укытучыларыбыз бу очрашуда кабат җиткерделәр. Чыннан да, безнең әти-әниләр “5нче татар гимназиясе” дигән зур, мәһабәт, курку белмәс “кораб”ны алып баруда укытучыларның иң беренче ярдәмчеләре иде. Гимназия безгә яхшы тәрбия, төпле белем биреп, татар дөньясына, газиз туган телебезгә мәхәббәт уятып кына калмады, ә бәлки шул тирәлек һәм чор өчен хас булган хәвеф- хәтәрләрдән дә саклап калгандыр. Зирәк, зыялы, күпне күргән әти- әниләребез моны бик яхшы сиземләгәндер булса кирәк.

Очрашу соңында без, үзебезнең кайчандыр сабый чагыбызда гимназиядә уйнап йөргән легендар тамашабызны – “Аулак өй”не яңартып, кунакларга тәкъдим итәргә булдык. Классташыбыз Зөфәр Мөхәммәтҗанов әйтмешли, “Аулак өй такмакларындагы сүзләрне 100 елдан соң уятып сорасалар да, искә төшерер идек”. Чыннан да, 34ләп ел үткәннән соң, 43 яшьлек классташлар белән: “Без килмәдек буш китәргә, килдек алып китәргә” дигән сүзләрне кара каршы җырлау – үзенә күрә бик кызык тәҗрибә!

Классташларыбыз Ленар Гәләвиев белән Илнур Кәнәфиев гимназиядә укыганда сәхнәләштергән “Шүрәле” поэмасын заманча яңартып, Шүрәле белән Былтырны дуслаштырып, чын Шүрәле костюмнарын табып, менә дигән итеп матур тамаша күрсәттеләр.

Көтеп алган күрешу мизгелләре куңелләребездә озакка сакланып калыр. Мәктәп елларын барлап, истәлекләрен куңелләребездә яңартып чыктык. Ни генә эшләсәк тә, без һәрвакыт бердәм, жаваплы, ихлас, бер- беребезгә ярдәмчел булдык. Классыбыз белән шундый тырыш, иҗади идек без. Хәзер дә, бердәм булып, укытучыларның күңеленә бик хуш килгән, аларны көлдергән-елаткан да, шулай ук бай эчтәлекле, иҗади, кызыклы заманча кичә оештыра алдык.
“Аллага шөкер, без шул заманда үскәнбез, шундый укытучыларда укыганбыз! Татар мохитендә, ихлас укытучыларыбызның күңел җылысын тоеп милли рухта тәрбияләнгәнбез. Хәзерге мәктәпләр дә шундый булса иде!” – дип, бераз моңсу уйлар, нечкәргән күңел белән бер-беребезне онытмаска сүзләр куеп таралыштык.

Мөхәмәтҗәнова Ләйлә

Гәләвиев Ленар