«Әниләрен җирләгәннән соң, аны казып алырга дип көрәк тотып зиратка барганнар»

Юл һәлакәтенә очрап, бакыйлыкка күчкән дусты Римманың үксезләрен кызганып, әтиләре Әмиргалигә кияүгә чыга. Берсеннән-берсе кечкенә бала каршы ала – иң олы дигәненә дә нибары 7 яшь, иң бәләкәе тәпи дә китмәгән...

Римма белән Фирдания бер сыйныфта укыган, бер парта артында утырганнар. Мәктәпне тәмамлагач, һәркайсы үз юлы белән атлый. Фирдания – Казанга, Римма

– Бүләккә кияүгә чыгып, аралары ерагайса да, дуслыклары өзелми. Фирдания Римманың туенда да кунак була, бәби ашларына да килә. Әмма 1985 елның 9 мартында 5 әни баласы фаҗигале төстә һәлак була. Күрше авылдан кунактан кайтып килгәндә, ир һәм хатын, аларның туганнары утырган атлы чанага арттан машина килеп бәрелә. Римманы коткарып кала алмыйлар. Карынында яралган тагын бер сабыйга да туарга насыйп булмый...

Фирдания бу вакытта кечкенә улы белән әти-әниләре йортына кире кайткан була. Әмиргали 5 ятимгә әни булырга тәкъдим иткәч, башта аптырап кала. Әмма әни җылысыннан мәхрүм булган нарасыйларны җәлләп күңеле әрни. “Әниләрен җирләгәннән соң, аны казып алырга дип көрәк тотып зиратка барганнар бит, балакайлар”, – дип искә ала Фирдания. Шулай һич кенә уйламаганда, бер мизгелдә 6 бала анасы була да куя. Яңа әнине балалар да якын итеп каршы ала. Икенче малайлары – Илзир әле нибары 6 яшендә генә булса да, төплелеге белән аерылып тора. “Римма әниебезне инде кире кайтарып булмый, әни дип дәшик”, – диеп, беренче көннән үк Фирданиянең төп булышчысы һәм терәге була ул. Шулай тормыш итеп китәләр, бер-берсенә ияләшәләр. Берникадәр вакыттан Римма һәм Әмиргалинең уртак ике баласы туа.

Әмиргали көн-төн кырда “Алтай” тракторында эшли, 8 бала Фирдания җилкәсендә. Әмма бала-чага карау белән генә чикләнәме соң авыл хатыннары. Берьюлы өч эштә эшләгән вакытлары да була. 12 ел механизаторларга ашарга пешерә, 17 ел клубта завклуб була, 5 ел заправкада, 5 ел балалар бакчасында эшли, тагын шул ук кадәр вакыт сыер сава. Әле ярый өйдә кайнанасы була, авырып киткәнче гел ул булыша. Көне буе шулай эш һәм балалар белән мәш килеп, төнге 1гә кадәр керләр юып, яшьлеге дә узып китә. 

Балалар кайсы-кая таралышып, инде ире белән икәү гөрләшеп яшәргә вакыт җиткәч, Фирдания апага күңелсез булып куя. Уйлап йөри-йөри дә, иренә балалар йортыннан кыз алып кайтырга тәкъдим итә. Әмиргали абый карышып тормый. Чаллы балалар йортыннан Руслан белән Радмиланы алып кайталар. 2 яшьлек игезәкләр үрмәли дә, ашый да белми. Кашык тотып, яңа әниләре аларны ашарга өйрәтә, тора-бара тәпи дә китәләр болар. Әмма никадәр кеше итәргә тырышса да, балалар акылга зәгыйфь булып чыга, сөйләшергә өйрәнә алмый. Мәктәп яшенә җиткәч, районнан: «Бу балаларны монда укыту мөмкинлеге юк, алып китәбез” дип, Казанда, Дәрвишләр бистәсендә, акылга зәгыйфьләр интернатына илтәләр. Фирдания белән Әмиргалинең йөрәкләре әрни, әмма башка чаралары булмый...

Балалар сөю теләге сүрелми. Чистай балалар йортыннан апалы-энеле Настя белән Вадимны алып кайталар, кызга 6 яшь, малайга нибары 3 кенә була әле. Хәзер инде икесе дә буйга җиткән кыз һәм егет инде. Настяга – 18, Вадимга 16 тула. Рус балаларын шартлатып татарча сөйләшергә өйрәтәләр. Настялары Татар теле олимпиадасында лауреат та булган хәтта.

Бүген Фирдания апага инде 67 яшь.Тормышында сөенечләре дә, көенечләре дә, сынаулары да күп булган. Биш ел башта бианае яман чир белән урын өстендә яткан, аннары озак кына үз әнисе авырган. Хәзер менә инде ире дә йөрәк белән 20 ел инвалидлыкта. Әмма үзе ул авыр минутларда да төшенкелеккә бирелми. “Хатын-кыз авырлыкка түзә, рәхәткә түзә алмый. Авырлыклар чыныктыра”, – ди ул. Һәрчак тормыштан тәм табып яшәргә тырыша Фирдания апа. Бик күп гөлләр үстерә ул, бакчасы да җәйләрен шау чәчәктә, аш-суга, кул эшләренәдә оста, китап укырга да вакыт таба. Күп еллар умарта да тоткан, хәзер оныклар күбәйгәч кенә аны бетерергә туры килгән.

– Балалар кечкенә булганда, авыр иде, менә хәзер җиңел. Әби-бабай булып өйдә генә утырабыз. Балалар үз тормышлары белән яши, атна саен кунакка кайталар. Балалар бар эшне беләләр, киленнәр булганда, аш-су бүлмәсенә дә чыкмыйм. 7 киленебез бар хәзер, 18 оныгыбыз үсеп килә, – дип, Фирдания апа хәзер кадер-хөрмәттә яшәвенә сөенеп туя алмый.

Барчасы бергә җыелгач, Мөҗиповлар 40ка тулалар. Бу вакытта өйләре умарта кебек гөж итеп тора. Бәхетлеләр! Быел Фирдания апа “Ел хатын-кызы. Ел ир-аты: хатын кыз карашы” бәйгесенең “Хатын-кыз – ана” номинациясендә җиңүче дә булды әле.