Бөтен могҗизаларга ышанмагыз...

Берничә вариант арасында иң арзанын сайлый. Өстәвенә, фирма сайтында бик күп мактау сүзләре һәм клиентлардан бер генә канәгатьсезлек тә юк. Күрсәтелгән телефон буенча шалтырата.
-Кыш бабай сезне тыңлый! – дип эндәшә ягымлы ир-ат тавышы.

Әни кешене тыңлап бетергәч, Кыш бабай балаларының исемнәрен язып алды һәм хәтта алар белән диалог төзү өчен нәрсә белән күбрәк кызыксынуларын сорады. Бигрәк тәҗрибәле дип уйлап куя дустым. Ә аннары 31 декабрьдә 19:00 сәгатьтә Кыш Бабай һәм Кар кыз аның йортына киләчәкләр, алдан шалтыратышып, хатын-кыз бүләкләр алып чыгачак та, фатирына кире кереп, берничә минуттан алар - әкияти кунаклар ишекне кагачак, дип аңлата. Әлбәттә, фирма алдан түләү буенча гына эшли - чакыру өчен 3000 сум.

Иптәш кызым бер генә секундка да чын Кыш Бабай белән сөйләшүенә шикләнмәгән. Әмма 31 көнне 19 сәгатьтән соң «бабай» телефонын инде алмаган, ә аның клиентлардан мактаулы сүзләрдән торган сайты эшләмәгән. «Барыннан да битәр кәеф кырылды инде. Балаларныкы аеруча. Мөгаен, болар бик күпләрне алдагандыр! » - дип уфтана ул.

Чын Кыш бабай төнлә, малайлар йоклаганда килгән, дип ул балаларга бүләкләрне иртән тапшыра. Полициягә әйтеп тормаган - өч мең аркасында... Комачау итмәс иде инде анысы.

Алдыйлар шул. Алданабыз. Кыбш бабай мәсьәләсендә генә түгел. Фатирларны җыештыру, чүп-чар чыгару, көнкүреш техникасын ремонтлау... Нинди генә өлкәләрдә алданмыйбыз. Алдакчылар, хезмәт күрсәтүләргә зур ихтыяҗ барлыгын әйтеп, алдан акча ала. Һәм югалалар. Еш кына турыдан-туры сөйләшенгән чара алдыннан була.

Хезмәт күрсәтүләрнең кайбер категорияләренә ажиотаж туу яхшы репутацияле тикшерелгән башкаручылар җитмәүгә китерә, дип аңлата белгечләр. Кемне булса да табарга тырышып, корбаннар түбән квалификацияле дилетантларга гына түгел, ә чын мошенникларга да мөрәҗәгать итә.

Мондый капкынга ничек эләкмәскә?
- Тикшерелгән сатучылар белән генә эшләгез, - дип кисәтә Kaspersky GReAT җитәкчесе Дмитрий Галов. - Сайт турында шик туса, аның доменын WHOIS-сервислар ярдәмендә тикшерү яхшырак: whois.ru, whois-service.ru һ.б. Сезне кызыксындырган сайтның адресын кертегез, һәм ул аның турында бөтен мөмкин булган мәгълүматны күрсәтер. Әгәр домен күптән түгел генә һәм шәхси затка теркәлгән булса – сез игътибарлырак булырга тиеш.
Тагын бер киңәш: алдан түләүне физик затлар картасына күчермәгез! Бу очракта сез фактта башка кешегә акча бирәсез. Сезнең хезмәт хакын яки товарны түләргә теләвегезне һәм сезне алдауларын исбатларга аннары кыен булачак.

Яңа ел алдыннан могҗизаларга ышану көчәя. Шуңа күрә кырыгалдарлар актив рәвештә бүләкләр уйнату, лотереялар белән бәйле ялган сайтлар булдыра. Алдауның башка төрләре дә бар, шул исәптән хөкүмәт исеменнән алдау да. Җинаятьчеләр еш кына үз схемаларында социаль түләүләр темасын куллана. Мәсәлән, аферистлар ел ахырында россиялеләргә янәсе «13 нче пенсия» тиеш һәм аны алу өчен банк картасы мәгълүматларын кертергә кирәк, дип хәбәр тарата. Шулай итеп, кырыгалдарлар сезнең акчаны үзенә күчерә. 

Түбән бәяләр, ташламалар белән дә кызыктыралар. Алдан түләүне сорап карта номерын җибәрергә таләп итәләр. Аннары нәрсә буласы билгеле инде. 
Яңа елны яхшы өметләр белән көткәндә үзегезне куркыныч астына куймагыз. Бәйрәм могҗизасы түбән бәяләрдән, бушка таратылган бүләкләрдән гыйбарәт түгел бит...

Лилия Яфизова