Табылдык кыз (хикәянең дәвамы, 4 бүлек)

Башы: Табылдык кыз (Хикәянең дәвамы)

– Әни, мин өйләнәм. Авылда яши башлыйм. Бүген күрше кызын сорарга барыйк әле, – дип кайтып әйтмәсә, Фагыйлә улларының башлы-күзле булуларын уйламаган да иде. Шулай да төпчегенең алдан өйләнәчәген тәгаен белде ул. Югыйсә әле солдат хезмәтеннән кайтты. Бабасы Миргали, әбисе Һаҗәр кебек ялт та йолт егет булып үсте шул Замирлары. Аның янында Данил бер мыштым егет кенә булып калды.

– Кодагый, Замир өчен кайгырма. Без бит янәшәдә генә. Үзебез күз-колак булырбыз, – диде берничә йорт аша гына яшәгән булачак кодагые Зәйнәп.
– И, исән-сау гына булсыннар инде, парлы тормышларда имин генә яшәсеннәр, – диде Фагыйлә ягымлы булырга тырышып. Үзең тәрбияләп үстергән баланы чит гаиләгә бирәсе килми икән шул. Фагыйлә әле монда улының башка гаилә белән кушылуын авыр кабул итә. Ә менә кыз баланың чит-ят кешегә килеп яшәве үзе үк бер сынаудыр ул. Кем генә сыналмаган бу тормышта! Сынатмыйча яшәп кара син! 

Уйламаганда-көтмәгәндә диярсең, Фагыйләнең кечкенә улы өйләнеп әбисе яшәгән йортка кайтып китте. Киленнең әти-әниләре күршедә генә. Фагыйлә чыннан да аларга яхшылыктан башка берни теләмәде. 
– Замир, Ләйсән! Яхшы гына торыгыз, начар хәбәрләрегез ишетелмәсен. Олыларга сүз әйтмәгез. Өйрәтүләр булмый калмас. Әмма минем сезгә начар каенана буласым килми. Кулдан килгән кадәр балаларыгызны карашырмын. Хәер-фатиха сезгә, балалар! Иң мөһиме – өлкәннәр янәшәдә. Иң авыр чакларда булышырлык кешеләре булса, тормыш та җиңеләеп китә. Авырлыкны бергә күтәрерлек иңнәр кирәк, – диде ул теләк теләгәндә.

Фагыйлә кунаклар таралгач, авылдагы йортның бакча уртасына чыгып басты. Уйлары белән шушы йортка килен булып төшүләре, Һаҗәр каенананың сынау арты сынау үткәрүләре күз алларына килеп китте. Баштарак Һаҗәр карчык Фагыйлә алдына әйберләр ташлап калдырды. Янәсе ул таякны алып куямы, атлап чыгып китәме? Ташлаган яулыкны күтәреп, тәртипләп алып куямы? Чишмәдән кайтканны күрсә, сулы чиләгенә пычрак балчык салулары истән чыкмас, мөгаен. Ул чакта суны да бит аргы яктагы чишмәдән алып кайтасы... 

– Якындагы чишмәдән алып кайтма, ераккарак барып ал. Анысыннан чәй яхшырак чыга. Монысының суы катырак, хуҗалык кирәк-ярагына гына тотарлык. Керне түбән очтагы чишмәгә барып чайка, анда улагы әйбәт, – дип сөйләнеп озатып кала иде аны Һаҗәр карчык. 

Беренче мәлләрдә кайсы чишмәнең нинди эшкә яравын Фагыйлә искә калдыра алмыйча җафаланды. Үзләре авыл башындагы өйләре белән янәшә булган чишмәдән генә кулландылар. Ашка да, чәйгә дә, кер юарга да яраклы иде суы. Мул сулы, тәмгә дә тәмле булды. Бөтен авыл халкы алар янына йөрер иде.
Килен кеше бөтенләй үзе белмәгән, күзе күрмәгән җирләргә килен булып төшә. Тормыш чишмә юлын күрсәтеп кайту гына түгел шул. Һаҗәр каенананың указларын истә калдыру да шактый кыенга туры килә иде Фагыйләгә. Тормыш итә башлагач, барысы да үз җаена кайтты тагы. Фагыйлә үзе дә чамалап алды. Бу Гайни чишмәсенең суы чәйгә тәмле икән, монысы чыннан да катырак дип уйлады ул.

Замирның никахы әнә шулай аны үткәннәргә, яшьлегенә алып кайтты. Бигрәк тә чишмәгә йөрүе үзәгенә үткән, ахырсы. Никтер шунысы беренче искә төште. Һаҗәрнең усаллыкларыннан соң, Фагыйлә үзенә әллә ничә тапкыр сүз биргәне булды: “Ул андый булмаячак. Ул андый каенана булмаячак”. Улын җиде ятлар белән бер дә бүлешәсе килмәсә дә, тормыш нәрсә эшләргә кирәклекне, нәрсә эшләмәскә икәнен үзе өйрәтте бугай.

...Атна-ун көн үтмәде. Данилы да өйләнергә җыенуын хәбәр итте. 
– Әни, өйләнәм. Туй үткәреп тормабыз. Шул акчага берәр фатир снимать итәрбез инде. Зәринәнең аерым торасы килә.
– Бер дә сөйләгәнең юк иде. Кем ул, кайдан? Ата-анасы кем? Таныштырырга алып кайтмадың, киленне күргәнем дә юк. Замирның хатыны күз алдында үсте. Кода-кодагыйларны беләбез. 

– Әни, ул бу якныкы түгел. Әти-әниләре Казанга күченеп кайткан. Зәринә шәһәр белән янәшәдә булганга безнең районга эшкә кайткан. Табиб ул.
– Улым, ашыкма әле. Никах уздырыйк. Бер җае чыгар. Район үзәгендәге шушы йортны ташлап чыгып китмиләр. Синең өчен төзелгән йорт бит бу. Әтиең дә риза булып ятмас. Ашыкма әле
– Әни, синең йорт бит бу, үзең яшә рәхәтләнеп...

Озак сөйләштеләр ул көнне Данил белән. Бала йөрәгендә гаиләдәге хәлләр, әрләшү-талашулар сеңеп кала икән.
– Әни, синең тыныч күңел белән яшәвеңне телим. Яңа кешегә ияләшү дә, кабул итү дә авыр булырга мөмкин. Без нинди генә карарга килсәк тә, ачуланма, зинһар. Кайгырма, мин һәрвакыт янәшәңдә булырмын...

Кабат никах, туй мәшәкатьләреннән араланабыз дигәндә, Фагыйләнең әнисе чирләп китте.
– Кызым, бөтенләйгә кайт минем янга. Балалар аерым яшәсен. Минем каядыр барып та йөрисем килми. Әҗәлнең кайчан киләсен белеп тә булмый. Чирләгән саен йөгереп тә кайтып җитә алмассың, – диде әнисе кырт кисеп.
Әнисе янына кире кайту карары Фагыйләгә җиңел генә бирелмәде. Шунда яшәп, шушы йортларда гомер иткәч, кире үз авылына кайтасы бик килми иде аның. Данил гаиләсенә иркенлек кирәген дә уйлады.

Каенана белән тору җиңелме? Аерым яшәсәң генә, ерактагы кояш яктырак була торгандыр. Монда көн саен тормыш мәшәкатьләре, гомер буе иңне иңгә куеп яшәү бөтенләй башка шул.
Фагыйлә шул ук көнне юк эшен бар итеп Һаҗәр каенана йортына кайтып китте. Уйларын да тәртипкә китерәсе, ныклы карарга килергә кирәклеген дә уйлады. Гомер буе аралашып яшәгән Хәмдия карчыкның да хәлен белеп чыкты. Хәмдия апа да бик нык олыгаеп киткән. Яше дә бар шул инде.

– И, Фагыйлә, сине генә уйлый идем әле. Замирың өчен рәхмәт. Әбисе урынына күрә. Ярый нигезне ташламадыгыз. Ир бала өчен нигез кирәк. Мин үзем каенана белән 40 ел тордым, хәзер килен минем белән ничә ел яши. Зарлана алмыйм, яхшы яшәдек. Килен белән икебез бер авылдан бит без. Авылның бер башыннан искә төшереп сөйләшә башлыйбыз. Икенче ягына кадәр чыгабыз инде. Төшләребезгә кадәр бер-беребезгә сөйлибез рәхәтләнеп. Ул кешеләрне икебез дә беләбез ич. Хәзер алай тормыйлар. Яшьләр башка хәзер. Бер йортта торган каенаналар белән сөйләшмиләр дә бит!
– И, Хәмдия апа, хәерле гомерләреңне биреп, өй түрләреңдә шулай утырырга язсын үзеңә. Рәхмәт үзеңә дә, игелекләрең күп булды.
– Фагыйлә, насыйп булса, бер сөйләрмен әле. Һаҗәргә дә җиңел булмады каенанасы белән. Син белмәгән хәлләр дә бар. Йә үзем белән алып китәрмен, йә бер сөйләрмен. Бүген сөйли алмыйм әле, хәлем юк. Ул сер дә түгел, әмма мин аны кешегә чәчеп йөрмәдем, – диде ул күрше килене белән саубуллашып.

Фагыйлә килен-каенана хәлләрен уйлап, су буена төште. Чишмәгә барып кайтты. Бөтен җирдә яшьлек эзләрен табарга теләде. Тик узып киткән яшьлек кенә күренмәде. Күлмәгеннән тартканга борылып караса, чордашы Тәслимә басып тора икән.

– Абау, куркыттың бит.
– Дәшәм-дәшәм, ишетмисең бит.
– Ишеттеңме әле, Рузилә килене белән сугышкан, ди.
– Юк, ишетмәдем.
– Яшь килен көне буе телефонда утыра, ди. Рузилә белән шул телефон өчен сугышканнар икән. Киленнең телефонын тартып алып идәнгә бәргән. Телефон барыбер ватылмаган, ди. Чәчләрен йолкыша-йолкыша сугышканнар, ди. Килен ашарга да телефоннан карап кына пешерә икән...

Тәслимәнең сүзләрен тыңлап та бетерә алмыйча саубуллашты Фагыйлә. Сорашып, сүз болгатып, сүздән суган үреп утырмады. Кешенеке түгел, үз язмышы да җитәрлек. 

...Район үзәгенә җиткәндә Фагыйлә ныклы карарга килгән иде. Төенчекләрен төйнәп куйды. Юасы керләрен барлады. Урын-җирләрен рәтләде. Кирәкмәс киемнәрен ташлады. Яңа йортка күченгән кеше кебек атна буе җыештырды. Аласы әйберләрен тартмаларга тутырды. Тутырган берсен тимер кроваты астына куя барды. Алдан шик уятып йөрисе килмәде. Фагыйлә чын-чынлап тормыш иткән шушы якларны, ире белән бәхетле яшәгән йортын калдырып, кире туган йортына кайтып китәргә җыена иде.
– Данил улым, Зәринә, сезгә әйтер сүзем бар. Бу йортны без ике улыбызның берсенә булыр дип җиткердек. Бу йортта бик бәхетле яшәдем. Үзем теләгәнчә яшәдем. Мин әниемне карарга аның янына бөтенләйгә кайтып китәм. Сагынсам килерсез. Әбиегезне ялгыз калдырып булмый. Ул монда күченеп килмәячәк, – диде Фагыйлә. 

Бу көтелмәгән яңалыктан Данил да, Зәринә дә нишләргә белмәде. 
– Юк, юк, зинһар берни әйтмәгез. Мин бу карарга уйлап килде. Мине туктатмагыз. Бу йортта рәхәт яшәгез. Туганың белән араны суытмагыз. Сез ике малай һәрвакыт бер-берегезгә терәк булырга тиеш, – Фагыйлә еламаска тырышып баскыч төбенә чыкты. Илнур белән бергә утырткан чия-алмагачларга күзе төште. Күз яшьләре тәгәрәп-тәгәрәп төштеләр. Фагыйлә аларны берничек тә тыя алмады. Данил әнисенең хәлен яхшы аңлый иде. Зәринәне дә чыгармыйча, тәрәзәдән сабыр гына көтеп торды.

...Фагыйлә әнисенең ишеген ачканда, өйдә беркем дә юклыкны абайлап алды. 
– Әни, син өйдәме соң? Әни...
Шунда түрдә идәндә яткан кешене күреп кычкырып җибәрде. Күршеләрне чакырып, әбекәйне хастаханәгә илттеләр. Адәм сөягеннең авырлыгы, Фагыйләнең әнисенен күтәреп чыкканда куллары талды. Карчыкның бот сөяге сынган булып чыкты. Әле бераз соңласалар, нәрсәләр булып беткән булыр иде икән. Хатынның үткәннәрне уйлап еларга да, офтанырга да, сагынырга да вакыты калмады. Яшь баладай әнисен тәрбияли башлады. 

– Белеп кайттың инде кызым. Синең кулыңа калдым инде менә. Аягым таеп кына китте бит. Гомер буе йөргән идән тактасы бит инде ул. Күрәчәгең булса.
– Әни, шулай буласы булган инде. Борчылма, мин сине карага кайттым бит.
– Башка чирләрем әз иде бит.
– Алай димә инде, әни. Без күрәсен кеше күрмәс. Яле ятып тор әле, менә шулай җайлап. Хәзер матур яулыкларыңны кидереп куям үзеңә. 
Никадәр тырышса да, Фоат апаның бот сөяге ялганмады. Карт кешенеке шулай була, диләр. Фагыйлә бер дә офтанмыйча, зарланмыйча әнисен карады. Әни кеше дә баласын шулай бага микән? Адәм баласы 3 яшькә кадәр әнисенең ярдәменә бик тә мохтаҗ була. Фагыйлә дә әнисенең өч елга якын карады. Сөяк ялганса да, ул барыбер мөстәкыйль йөрерлек хәлгә килмәде. Дөресрәге, Фоат апа элеккеге кебек үк булмады инде. Никадәр өзелеп көтсә дә, Фагыйләсе кайтканны көтеп үк җиткерә алмады – чирләп куйды шул.

Фагыйлә әнисен дә озатты. Бу дөньяларда әнисе каршында бурычы калмаган кебек тоелса да, аны түләп бетерү мөмкин дә түгелдер. Хатын әнисен ялгыз интектермичә, кеше кулларына калып тилмертмичә карап озатуына сөенде. 

Ялгыз өйдә берүзе калды Фагыйлә. Әнисе чирләп ятканда берни эшли алмады ул. Ишегалдына чыккач, тәрәзәләрне дә, түбәсен дә яңартырга кирәклеген уйлады. Төзелешкә туплаган бераз маясын санарга өйгә кергән иде. Өй телефоны шалтырый икән. 
– Исәнмесез! Сез Фагыйлә апа буласызмы? 
– Әйе.
– Фагыйлә апа, сезнең кызыгыз бар идеме?

Дәвамы бар. 

Фото: https://unsplash.com/