Җаваплы кешеләр бер көн булса да арбага утырып яки күзләрен бәйләп йөреп карасын

Күзеңне бәйләп яшәп кара...
“Уңайлы мохит” уңайлымы яки ярдәм көтмичә гомер итүчеләр
Көн тудымы – зарланудан башыбыз чыкмый. Ә инвалидлар, тормышка үчләнмичә, бар көчкә яшәргә, алга барырга тырыша, мескенләнми.

Күрү сәләтен югалткан 33 яшьлек Фәнис Мингәрәев белән күрешеп аралашкач, күзләр күрмәүгә караганда, күңел сукыр булу куркынычрак икәнлеген аңладым. Соңгылары, кызганыч, күпкә артыграк һәм алар, беренчеләреннән аермалы буларак, җәмгыятькә зур зыян сала.
Фәнис Мингәрәев алты яшендә көчле авырып, өч ай комада була. Аякка басып, сеңлесен бала тудыру йортыннан каршы алырга машинада барганда кинәт күрү сәләтен югалта.

Дүрт яшендә мәчеткә йөри башлаган малайга Ислам дине юлдан тайпылмаска, сыгыгылып төшмәскә, тормышта үз урынын табарга ярдәм итә. Әлбәттә, иң зур таянычы – әти-әнисе була. Аларның ярдәмен, ышанычын тоймасам, хәзерге кебек була алмас идем, ди Фәнис.

Җиде ел музыка мәктәбендә белем алу көндәлек тормышта да нык ярдәм итә аңа – ишетү сәләте арта. Үзенең сулышын тыңлап, алда каршылыкның булу-булмавын, юлның тигез яки аска таба төшүен билгели ала.

Фәнис уенчыклар тегү белән дә шөгыльләнә. Хәзерге вакытта эшләре күп һәм көне тыгыз булу сәбәпле, әлеге шөгылен туктатып торган. Ул “Ярдәм” мәчетендә тернәкләндерү үзәгендә күрмәүче кешеләрне укыта, төрмәгә җомга вәгазен сөйләргә йөри, Коръән ашларына мулла буларак бара, спорт залында сәламәтлеген ныгыта. Сәламәтлеге чикләнгән кешеләргә матди яктан ярдәм дә итә. Фәнис ике ел элек гаилә кора. Иң зур хыялы – әти булу бәхетенә ирешү.

– Кешеләргә рәхмәтем бик зур. Кемдер сүзе белән, кемдер гамәле белән булыша. Барысына да рәхмәт әйтеп бетереп тә булмый. Ярдәм итүче булмаса, күңел төшенкелеккә бирелер иде. Бер генә кеше яхшылык эшләсә дә, үзеңдә рухи көч табасың һәм дөньяда яктылык сүрелмәгәнен аңлыйсың. Аннары үзеңдә дә мөмкин кадәр күбрәк изгелек кылу теләге уяна, – дип елмайды Фәнис.

...Илнар исемле танышымның да күзләре бөтенләй күрми. Аннан “Уңайлы мохит” турында белештем. Андый шартлар Казан шәһәрендә сирәк җирдә, нигездә төп урамнарда булуын ассызыклады. Күрмәүчеләр өчен шартларның иң яхшысы метрода икәнлеген әйтте. Тик анда да камилләшер урын бар.

Кайчандыр нинди автобус килеп туктаганын күрмәүчеләргә тавыш ярдәмендә хәбәр итәләр иде, хәзер никтер аны бетерделәр, ди Илнар. Күп нәрсәне эчке тоемлауга ышанып эшләргә туры килә икән.

– Тукталыш исемнәрен вакытында яки дөрес хәбәр итмәү дә еш күзәтелә. Мин исә бертуктаусыз башымны эшләтеп барам: борылышлар, сикертмәле урыннар аша кайдалыгымны билгелим. Светофорларда тавыш булмау яки ике якка да бер үк төрле сигнал кую күрмәүчеләрнең машина астына эләгү куркынычын тудыра, – ди Илнар.

Кеше хәлен кеше белми, үз башына төшмичә, дип әбиләребез дөрес әйткәннәр. Инвалидларның нинди кыенлыкларга очравын аңлау өчен, “Уңайлы мохит” өчен җаваплы кешеләр бер көн булса да арбага утырып яки күзләрен бәйләп йөреп карасын иде. Иртәгә кемнең нинди хәлдә булачагын белеп булмый бит. Шуны да әйтәсе килә: кешелек сыйфатларын югалтмыйча, тирә-юньдәгеләргә игътибарлырак булсак иде. Тротуарга ташлап калдырылган машина кем өчендер зур киртәгә әйләнергә мөмкин икәнлеген дә истән чыгармыйк.
________________________________________________                                            
Сораштык
“Кайчан да булса, өметләр акланыр”
Алисә,
инвалид бала әнисе, Казан:
– Медицина безнең республикада көчле саналса да, тиешлене алыр өчен дә күп каршылыклар үтәргә туры килә. Кирәкле даруларның иң очсызлысын бирәләр, башка регионнарда бушка булган анализлар – бездә түләүле.

Рөстәм Нәбиев,
блогер, армиядә аякларын югалтучы:
– Европага чыкканда, һәрвакыт безнең Россиядә уңайлы мохит һаман да таш гасыр стадиясендә булуын аңлыйм. Иң зур проблема – пандуслардан бигрәк, җәмәгать транспортыннан файдалану мөмкинлеге.
Дәүләт мине инвалид итте, шулай булгач, хәзер уңайлы һәм тоткарлыксыз тормыш өчен шартлар тудырсын. Безнең ил әлеге мәсьәлә буенча кайчан да булса үз халкының өметен аклар дип чын күңелдән ышанам.

Миләүшә Сафина,
җырчы, инвалид бала әнисе:
– Үз балаң өчен үзең тырышмасаң, беркем дә аңа яхшы шартлар тудырмый. Кешеләр бар нәрсәдән дә гаеп табарга гына тора: инвалид баланы карасаң да, карамасаң да, әбиләре булышса да... Без энәле сүзләргә игътибар итмичә яшәргә өйрәндек инде. Тиешле әйберләрне – подгузник, аяк киемнәрен бирәләр, кайберләрен кайвакыт озаграк көтәргә туры килсә дә. Мәрьямне гади мәктәпкә яздырдык, бушлай өйгә килеп укыталар.

Илфат Имамиев,
инвалид-спортчы, Теләче районы Иске җөри авылы:
– 2011 елның октябрендә, юл һәлакәтенә юлыгып, арка миенә зыян килде. Шуның аркасында аякларым эшләмәс булды, инвалид калдым. Бик авыр вакытлар булды, ике айлап хастаханәдә ятып чыктым. Гаиләм, балам, туганнар һәм дуслар булу, аларның булышлыгы яшәргә көч бирде. Авырлыкларны җиңеп, үземне кулга алып, яңача яши башладым. Өйдә тик яткан вакытта бер шөгыль кирәк иде миңа. Менә шул вакытта кул көрәше буенча тренер Айрат абый Кыямов күнегүләргә чакырып алды. Шуннан спорт белән ныклап дуслашып, чемпионатларда катнашып, призлы урыннар яулый башладым.    
_________________________________
Фикер
Үз халкына түгел
Казанда 84 меңнән артык инвалид яши, шуларның 5308е – балалар. Бу әле бер шәһәрдә генә.
Әмма мөмкинлекләре чикле кешеләрне урамда еш очратмыйсың. Төп сәбәп – уңайлы шартлар, урамга чыгар һәм анда йөрер өчен мөмкинлекләр булмау. Шулай ук кешеләрнең мөнәсәбәте, кырын карашы, дорфалыгы да инвалидларны җәмгыятьтән читләшергә мәҗбүр итә.

Телевизордан яки интернетта берәр балага операциягә яки кыйммәтле даруларга акча җыюларын ишетсәм, йөрәк әрни. Ярдәм кулы сузучылар – гадәттә, әз хезмәт хакы алучылар яки ачлы-туклы яшәүче пенсионерлар. Ә бай депутатларның чит илдә чираттагы коттеджен төзеп бетерәселәре бар, каян тапсын алар сезгә хәергә акча?

Россия теләсә кайсы илгә ярдәм итәргә әзер, тик үз халкына түгел. Салют булып күккә акча очсын, күңел ачу программаларына бюджетның шактый өлеше тотылсын, тик мохтаҗ кешеләргә, операциягә тиенләп акча җыючыларга түгел. Бездә медицина бушлай дип шапырынырга яраталар, тик бушлай медицина яки начар хезмәт күрсәтә, яки чиратыңны көтеп тора алмыйча, түләүлесенә барасың. Бездә медицина көчле дип мактаналар, тик никтер катлаулы операцияләрне авыручыларга чит илгә барып ясатырга туры килә. Башкасына өмет юк, ичмасам, мактанмасыннар иде.