«Агростартап» – фермерлар яңа грантка шат: аны алу кыенмы?

Грантлар барлыгы 103 крестьян-фермер хуҗалыгына бирелде, гариза бирүчеләр исә 130дан артык булган. Гомуми сумма 312 млн сум тәшкил итә.

Бу грантлар ярдәмендә гамәлгә куелачак проектлар республикада тагын 200 кешене эшле итәчәк.

Шулай ук әлеге программа нәтиҗәсендә Татарстанда маллар саны – 900 башка, умарта кортлары – 1056 ояга, кош-кортлар 88 меңгә арту көтелә.
Грант алучылар арасында иң күбесе Мамадыш (8 фермер), Азнакай, Теләче (6шар фермер) районнары вәкилләре бар. Шулай ук бер генә грантка да ия булмаган районнар да җитәрлек.

– Татарстанда уңышлы эшләүче фермерлар мисаллары шактый. Бу проект 2024 елга кадәр гамәлдә булачак һәм киләсе елда аңарда катнашырга теләүчеләр саны артыр дип өметләнәбез. Без дә, үз чиратыбызда, акча күләмен 500 млн сумга кадәр арттырырга ниятлибез, – диде тармак министры Марат Җәббаров.

Әлеге илкүләм проект беренче тапкыр гына гамәлгә куелган. Ул авыл хуҗалыгын үстерүне генә түгел, яшьләрне авылга җәлеп итүне дә максат итеп куя.
– Грантларны алучылар арасында күпчелек – яшьләр. Проект шартлары буенча, анда кемнең теләге бар, шул катнаша ала, яшь ягыннан чикләүләр юк. Иң мөһиме – ул кеше фермер булып теркәлгән һәм авылда яшәргә яисә авылга күченеп кайтырга тиеш. Беренчел кертем дә, башка грантлардан аермалы буларак, бары 10 процент кына, – ди министр.

Дәүләт ярдәме, проектына карап, 2-4 млн сум тәшкил итә. Крестьян-фермер хуҗалык хуҗалары проектларын 18 ай эчендә гамәлгә ашырырга тиеш.

Нәрсә эшләргә кирәк?

Әлеге илкүләм проект кысаларында акча алырга теләүче, беренче чиратта, Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгының башка грантларын («Эш башлаучы фермер», «Гаилә терлекчелек фермасы») алмаска тиеш.
Моннан тыш, дәүләт ярдә­менә дәгъва кылучының өч ел дәвамында эшмәкәрлек белән шөгыльләнмәве, коммерция оешмасын гамәлгә куючы булмавы шарт.
Башка грантлардан аермалы буларак, «Агостартап»ны шәхси ярдәмчел хуҗалыклар да алырга хокуклы. Әмма грант отучы 30 көн эчендә КФХ буларак теркәлергә тиеш.
Грант, кире кайтарып бирмәү шарты белән, 3 млн сумга кадәр бирелергә мөмкин. Кооператив составында булган КФХларга 4 млн сумга кадәр ярдәм күрсәтелә ала.

Акчаны ничек тотарга?

Грант, акчасы, инде әйтелгәнчә, 18 ай эчендә тотылыр­га тиеш. Аны алган кеше эш урыннары булдырырга тиеш. Ярдәм 2 млн сумга кадәр икән – бер, 2 млн сумнан артканда,  кимендә ике эш урыны булдыру кирәк.
«Агростартап» акчасы арендага алынган объектларны төзекләндерү һәм төзүгә тотыла ала. Ә ул акчага сатып алынган техниканың исә бер ел элек кенә чыккан булуы шарт.
Килешү нигезендә, сатып алынган техника биш ел дәвамында сатылмаска, ә мал-туар һәм кош-кортларның баш саны кимемәскә тиеш.

Акчаны туганлык җепләре белән бәйләнгән кешеләрнең хезмәтен түләү өчен тоту тыела.
Шулай ук грант акчасына алынган техника да, мал-туар да, килешү үз көчендә булган вакыт аралыгында иминиятләштерелгән булуы шарт итеп куела.
Грант акчасы авыл хуҗалыгында куллану максаты белән, җир кишәрлекләре сатып алырга; җитештерү һәм склад буларак файдаланылачак биналарны төзергә, төзү өчен документация булдыруга; сәнәгать бинасына илтә торган юлларны төзекләндерүгә; сәнәгать объектларын инженер челтәрләренә тоташтырырга; мал-туар, авыл хуҗалыгы техникасы һәм утыр­ту өчен яшелчә орлыклары сатып алырга һәм башка максатларга тотылырга мөмкин.

Бәхет елмайган фермерлар

Әйтелгәнчә, республикада беренче карлыгачлар инде бар. Алар терлекчелек, умартачылык белән шөгыльләнергә, яшелчә, җиләк-җимеш үстерергә хыяллана.
Әгерҗенең Исәнбай авылыннан Рәзилә белән Разыйм Хисмәтуллиннар, инде шактый олы яшьтә булуларына карамастан (60 һәм 69 яшь), терлек үстереп, сөт җитештерү белән шөгыльләнергә ниятли.

– Нәселле таналар, сыерлар алып, сөтчелек буенча шөгыльләнергә ниятлибез. Хәзер инде пенсиядә дә булгач, вакытыбыз күп. Балалар да ярдәм итәбез диләр. Маллардан тыш, кош-корт үстерәбез. Сертификат акчасына 48 баш терлек алырга планлаштырабыз, – ди Рәзилә Хисмәтуллина.

Максатлары – кооператив оештыру. Сөтне районда җыеп алу системасы җайга салынган. Хәзергә Әгерҗедә
шәхси хуҗалыклар – 17-18 сумнан, фермерлардан 22 сумнан сатып алалар. Хисмәтуллиннар ике-өч ел эчендә керем алырга планлаштыра.
«Агростартап» программасы кысаларында бизнесын үстерергә теләүчеләр арасында Спас егетләре дә бар. Алар, Сарман районы фермерлары белән берләшеп, сарымсак үстереп сатарга планлаштыра.Спастан Ринат Вәлиев мисал өчен инде ун гектар мәйданга сарымсак утырткан.

– Әлеге үсемлекне юкка гына сайламадык, билгеле. Чөнки кибетләрдә бәяләрен үзегез дә күреп, белеп торасыз. Башта бакчада үстерә башладык. Иң элек бер сотый мәйданда үстереп карадык. Яхшы сатылды. Безнең Спас районы балыкчылар районы бит. Балыкны киптереп, Тольяттига илтә идек. Анда сарымсак сатучыларны күреп, кызыгып, күбрәк үстереп карарга булдык. Балык белән бергә сарымсак та сата идек. Кереме балыктан да яхшы чыга. Хәзер интернетта бар мәгълүмат та бар бит. Кызыксынып, өйрәндек. Россиягә сарымсакның 91 проценты Кытайдан килә. Тагын 4 проценты – Мисырдан, 2 проценты – Әзәрбайҗаннан, калганнары БДБ илләреннән һәм шәхси хуҗалыклардан. Өч ел шулай бу базарны өйрәндек тә зуррак күләмдә үстереп карарга булдык, – ди Ринат әфәнде.
«Эш башлаучы фермер» кебек программалары белән дә кызыксынганнар. Әмма аларга бу программа туры килмәгән. Җәй айларында «Агростартап» хакында ишеткәч, бөтен эшләрен ташлап, документлар җыю белән шөгыльләнгәннәр.

– Грант акчасына Белгород өлкәсеннән 5 тонна сарымсак алдык. Сарымсакның үз авырулары була, шуңа яхшы орлык утырту мөһим. Начар орлык утырту нәтиҗәсендә елыңны да, куйган хезмәтеңне дә юкка чыгарасың. Шулай ук андый «авыру» сарымсак утырткан җирдә дүрт ел бернәрсә дә үсмәскә мөмкин, – ди сарымсак үстерү серләре хакында Спас фермеры.

Инде сарымсакны утыртып, кышлыкка әзерләп тә калдыр­ганнар. Тракторлары, иске булса да, үзләренеке. Уңышны җыеп, керем алганнан соң, аның бер өлешен техниканы яңартуга тотарга ниятлиләр.

Билгеле инде, уңышны җыеп алгач, кайда да булса сакларга да кирәк. Ринат Вәлиев һәм кооператив әгъзалары бу якны да уйлаган.

– 860 квадрат метрлы ике бинабыз бар. Аларны да төзекләндерү кирәк. Сарымсак – салкынга чыдам культура, билгеле. Әмма җилләтү, артык каты салкыннардан саклау да мөһим. Эшкәртүне дә онытмаска кирәк. Испаниядә җитештерелә торган бер җиһазны караган идек, бәяләре «тешли» торган — 7,5 миллион сум. Әлегә барысын да үз кулыбыз белән, үз көчебез белән эшлибез, – ди ул.

Киләчәктә коооператив елына 100 тонна сарымсак үстерергә планлаштыра. Республикада сарымсак үстерү нык җәелмәгәнлектән, орлык сатуны да җайга салырга ниятлиләр.

– Керемне бер ел эчендә алырга мөмкин, әмма, әйт­кәнемчә, техниканы яңарту мәсьәләсе тора. Эшкәртү, сайлап алуга 20-30 кеше тотарга кирәк. Бу бик авыр хезмәт. Шунлыктан эшне автоматлаштырырга тырышабыз. Белгород өлкәсендә бар нәрсәне дә автоматик рәвештә башкаралар дияргә була. Алар елына 300әр тонна сарымсак үстерә. Киләсе елга да аларга барып, тәҗрибә уртак­лашырга ниятлибез, – диде Ринат Вәлиев.

Лилия ЛОКМАНОВА

Дамир Бәдриев фотосы