"Килдем, түтәй! Бир күкәй!", яки 35 ел күкәй җыям икән инде...

Рәхмәт, түтәй
«Бал, бал, күкәй,
Ит, тоз, ярма», дип кычкырганнарына хуҗабикәләр йөгереп чыгып, шул әзерләнгән әйберләрен бирәләр. Тормышларыбыз мул, илләребез тыныч булсын, дип телиләр. Ә балалар:
«Бал, бал, күкәй,
Рәхмәт, түтәй», дип алга таба йөрүләрен дәвам итәләр. Һәр өйне дә йөреп чыккач, җыелган әйберләрне авылның берничә билгеләнгән җиргә алып баралар. Ә ул урын инде алдан чистартылган, казан элү өчен таяклар әзерләнгән була. Шунда барып, әби-апалар тәмле итеп Карга боткасы пешерә. 

Күп еллар авылдашларны тәмле ботка, бәрәңге һәм үләнле чәйләр белән сыйлаган Тәскирә апа Хуҗина да бу вакытларны сагынып: «Ботканы бөтен авылга җитәрлек итеп пешерә идек. Бәйрәмгә килә алмаган авылдашларга да таратып чыга иде балалар. 7 төрле ярмадан пешерелгән тәмле ботка тәнгә – шифа, җанга дәва бирә. Калган ботканы язны алып килгән каргаларга калдырабыз әле», – дип искә алды. 

Гармунга кушылып җырлап, уйнап, күңел ачып та үтә бу көн. Озак күрешмәгән туганнар, авылдашлар белән аралашуга сусап кайткан шәһәр халкы бу бәйрәмне аеруча көтеп ала инде. Пандемия сәбәпле мондый чаралар узмый торгач, быелгы Яз һәм хезмәт бәйрәмен барыбыз да сагынды.
Йоланың тарихына килгәндә, элекке заманда кешеләр җиргә язны җылы яктан кара каргалар алып килә, дип уйлаган. Карлар эреп, табигать яңара башлагач, каргалар килү хөрмәтенә бәйрәм ясый торган булганнар. Менә шуннан кереп калган Карга боткасы бәйрәмен саклый әле якташларым. 

Мул уңыш булсын өчен...
...басуда йомырка тәгәрәтергә кирәк. Шундый йола Азнакай районы Чубар-Абдул авылында да сакланып килә. Бәлки «Тукай» җаваплылыгы чикләнгән җәмгыяте кырларыннан мул уңыш җыеп алуның сере дә шуңа бәйледер. Алар 2003 елдан башлап, чәчүгә чыгар алдыннан, басу җирләренә күпләп йомырка тәгәрәтә. «Йомыркалар никадәр ераграк тәгәри, никадәр күбрәк була, уңыш та мул була дип ышанабыз. Хуҗалыкта 3065 гектар сөрерлек җирләребез бар. Язгы дымны ныграк файдаланып калу максатыннан, чәчүне иртә яздан башларга тырышабыз. Ул нәтиҗәсен дә бирә. Җирләрне, уңыш мул булсын өчен, элекке гадәт белән, әйләндереп каплап сөрәбез», – диде һәрвакыт алдынгылар рәтендә булган колхоз рәисе Әхәт Рәфыйков. 

Ислам диненә каршы булмагач, мондый күркәм гадәтләребезне сакларга кирәк, ди азан әйтеп, йомырка тәгәрәтергә чыккан бабайлар. “Бисмилла”лы эшнең нәтиҗәсе дә яхшы була. Чәчкән орлыкларның матур уңышларын да җыеп алырга, матур йолаларыбызны озак еллар шулай саклап, киләчәк буынга да җиткерергә язсын. 

Алия Гарипова, Балтач районы: «Безнең Чутай авылында йомырка өләшү йоласы сакланган. 1 май көнне балалар өйдән-өйгә кереп, йомырка һәм башка төрле тәмле әйберләр өләшеп йөри. Ә без инде, үз чиратыбызда, аларга ниндидер күчтәнәч бирәбез. Хәзер инде без аны йомырка алышу, дип тә атыйбыз».

Зөлфәт Зиннуров, алып баручы: «Бу йола – безнең балачакның да бер матур хатирәсе. Хәзер инде үзебезнең балалар күкәй бәйрәмен көтеп ала. Безнең әтинең – Саба районы Бигәнәй авылында да, әнинең Теләче районы Җәнәй авылында да бар ул. Иртәнге 6дан ук балалар чыгып китәләр. Бигәнәйдә Тәслимә апа ел саен бәйрәм өчен сиксәнләп йомырка кызартып куя. Тагын инде кәнфит, печенье ише тәм-томнар да таратыла». 

Дамир Бәдриев, Балык Бистәсе районы: «Күкәй җыю йоласының кайчан башланганын хәтта әбиләр дә хәтерләми иде. Безнең балачакта да, моннан 50-60 ел элек инде ул, иртә таңнан торып чыгабыз. Йомырка белән кәнфит, прәннек тә бирәләр иде. Сөенә-сөенә чишмә буена төшеп ашый идек шуларны. Безнең Күки авылында бу йола хәзер дә сакланган. Ләкин балаларга суган кабыгына буялган йомырка кирәкми инде, алар башка тәм-том көтә».

Фәрит Салихов, Теләче районы: “Сез әйткәч санап утырдым – 35 ел күкәй җыям икән инде. 10 яшьләргә кадәр үзем йөрдем, аннары абый-апаларның бала-чагаларын ияртеп чыгара башладылар. Инде туктармын гына дигән идем, үземнең балаларга чират җитте. Туган авылым Югары Кибәхуҗада да, хатыннар ягы Иске Җөридә дә саклана бу йола. Быел кечкенә кыз белән чыгарга исәп. Балалар да көтә, үзем дә”.

Зөлфәт Зиннуров фотолары