СӘЕРЛӘР: «ШК» журналисты гадәти булмаган тормыш рәвеше алып баручы кешеләр янына барып кайтты

Кемнәрдер аларны сәерләр дип йөртә, кайберәүләр курка, кайсылары гаҗәпләнеп карый. Үзем дә, кызыксыну теләге көчле булса да, яннарына барырга башта шүрләгән идем. Имеш, гипнозлыйлар, алып калалар, дип тә куркыттылар. Барыбер тәвәккәлләдем. Юкка борчылганмын икән. Ачык, ягымлы, мәзәкчән, сәләтле, шул ук вакытта башкалардан аерылып торган үзенчәлекле кешеләр булып чыкты алар. Ул очрашуга инде дүрт ел узып киткән. Быел кабат Антоновкада булып кайттык.

«Урман – бар кеше өчен зур йорт»

Киләсебезне алдан хәбәр итсәк тә, мине беренче очрашудагы кебек кочак җәеп каршы алмадылар. Шулай да, һәркемнең дә йөзендә елмаю. Ачык һавадагы җәйге беседкада ашарга пешерүче хатын-кызлар итагатьле сөйләштеләр. Дүрт ел элек биредә мин Казан кызы Айгөл белән якыннан танышкан идем. Хатын-кызлар арасыннан иң беренче аны эзләдем.

Айгөл Шәйхәйдарова – белгечлеге буенча икътисадчы, югары уку йортын тәмамлаган, банкта эшләгән. Мөслим егете Ренат белән кавышкач, авылда яшәргә булганнар. Антоновка авылына килеп төпләнгәннәр. Ренат – югары белемле юрист. Өч кызлары бар: Айсель, Суфейра һәм Танвира. Өч баласын да ул ире белән тапкан.

Айгөл дә мине танып алды. Эчкә җылы йөгерде. Тик елмаеп исәнләшсә дә, «без журналистлар белән очрашуга әзер түгел», – дип, ялан тәпи, ыштансыз сабыен кочаклап китәргә ашыкты. Ире рөхсәтеннән башка интервью бирә алмавын да искәртте. Ахыр чиктә сөйләштек алар белән. Өйләренә кермәсәк тә, гаиләнең гаҗәеп питомнигында аралаштык.

Бакчада ниләр генә юк: кыяр-помидордан алып әстерхан чикләвегенә кадәр үстерәләр. Ел саен сентябрь азагында агач утырту акциясен үткәрәләр. Быел да 2 мең төптән артык агач утыртканнар. Бу акциягә чит илдән килгән кешеләр дә теләп кушыла икән. Акциядә катнашкан кешеләргә үсентеләрне ташламалы бәядән саталар.

– Агач утырту, яшеллекне арттыру – планетабызны, балаларыбызның киләчәген кайгырту ул. Урман – бар кеше өчен зур йорт, – ди Айгөл.

Антоновканың сәер кешеләре үзләрен «Антонов бакчасы» җәмгыяте дип йөртә. Иң беренче булып моннан ун ел элек бирегә, Мәскәүдәге фатирларын сатып, Всеволод белән Галина кайтып төпләнгәннәр. «Шәһәрдәге тынчу һавадан, шау-шудан качып авылда яши башлагач кына тормышның тәмен татыдык», – диләр. Бүген җәмгыятьтә 50дән артык кеше. Күбесе югары белемле. Консерватория тәмамлаганнары да бар. Төрлесе төрле төбәктән, һәркемнең үз максатлары, үз хыяллары. Ниндидер бер дингә табыну юк. Һәркемнең үз Алласы һәм ул барысы өчен дә бер. Юкка борчылмыйлар. Хастаханәгә барганнары юк. Кояштан энергия, җылылык алып, табигать баласы булып, үзләре теләгәнчә яшиләр. Һәр кешегә елмаялар. Һәркем биредә җаны эзләгән нәрсәне тапкан. Ни икәнен үзләре генә белә. Ни өчен мондый тормыш рәвешен сайлауларын берәү дә әйтми. Безнең әңгәмәгә кушылган 51 яшьлек Алла ел ярым элек кенә Санкт-Петербургтан кайткан.

– «Антонов бакчасы» җәмгыяте турында интернеттан укып белдем. Мин монда күптән эзләгән нәрсәмне таптым, канәгатьмен. 50 яшемнән узгач кына, башкача да яшәп була икәнен аңладым. Буй җиткән улым бар. Аның белән гел күрешеп торабыз, – ди Алла.
Ә башкача яшәү болайрак. Көннәре иртәнге сәгать дүрттә башлана. Башта салкын су белән коеналар. Аннары зарядка ясыйлар. Хатын-кызлар күмәкләп йорт җыештыра, ашарга пешерә. Аннары һәркем үз эше белән мәшгуль. Ренат белән Айгөл питомникта мәш килә. Кәҗәләр, тавыклар, үрдәкләр асрыйлар. Олеся белән Дима да чәчәкләр үстерергә һәвәс. Бакчаларын чын дизайнерларча зәвык белән яшелләндергәннәр. Себердән кайткан Наташа – оста рәссам. Ул балаларны рәсем ясау серләренә төшендерә. Ире Кирилл – агач эше буенча мастер. Миша белән Маша – умартачылар, белемнәре буенча укытучылар. Гүзәл – дизайнер, ире Ирек – балта остасы, дүрт бала үстерәләр. Әниләр күп вакытларын балалары белән уздыралар. Аларга курчак театрлары күрсәтәләр, концертлар әзерлиләр. Ел саен «бакча концерты» оештыралар. Балалар төрле эш коралларында: тырмада, чиләктә, көрәктә көй чыгара. Үз театр студияләре дә бар. Биредә балаларга уен коралларында уйнарга өйрәнү өчен бар мөмкинлекләр тудырылган. Үз режиссерлары, музыкантлары бар.

Хатын-кыз итәк кияргә тиеш

Биредәгеләрнең күбесе урам уртасындагы зур гына ак өйдә гомер итә. Үзләре аны «кунак йорты» дип атый. Хәзер анда яңа килгән кешеләр яши. Бу йортта мичкә ягалар, ипи, камыр ашлары пешерәләр. Балалары булган гаиләләр үзләренә аерым йорт сала башлаганнар. Йортларны өмә белән төзиләр. Бер-берсенә булышалар.Без килгән көнне 25 балага исәпләнелгән балалар бакчасын төзеп яталар иде. «Ярдәм итәргә теләгән кешеләрне көтеп калабыз, артык төзелеш материалларын китерүчеләр булса да шат булыр идек», – диләр. Зуррак балалар исә Тенеш бистәсендәге Рудник урта мәктәбенә барып укый.

Хатын-кызлар озын итәктән йөри.
– Хатын-кыз энергияне җирдән ала. Аның итәге озын, иркен булырга тиеш. Элек әбиләребез шулай киенгән, итәк ул – нәзакәтлелек, нәфислек билгесе, – дип аңлата Айгөл.
Шулай ук эчке киемнәрне дә өнәмиләр. Күкрәкләрне, җенес органнарын кысып торырга ярамый, диләр.
– Гинекология буенча кысып торган чалбарны хатын-кызга кию катгый тыелганын галимнәр дә раслады бит, – дип сүзгә кушыла Ренат.
Киемнәрне сатып алмыйлар, үзләре тегәләр. Күбрәк ачык төсләргә өстенлек бирәләр. Иң яратмаганнары – кара төс.

Балалар күбесенчә яланаяк йөри. «Бу – бик файдалы, үзенә күрә чыныктыру ысулы. Аякларга шәп массаж», – ди Айгөл. Балаларның исемнәре бик үзенчәлекле, истә калдыру түгел, әйтә алмыйча да азапландым: Шриваландыш, Апрель, Алтай, Светозар, Карамболина, Добрыня... Без сөйләшкән арада, Айгөлнең кызы – бер яшьлек Танвира чирәмдә тәгәрәгән алмалар белән уйнады. Ул да түгел, берсен ашый да башлады. Без булсак, юылмаган алма ашап эче авыртмасмы, алма кортлы булмадымы икән, зур кисәкләр тамагына тыгылмасмы, дип борчылып беткән булыр идек. Айгөл исә, баласы туфракны авызына алгач та, тыныч кына сөртеп алды да, «Активлаштырылган күмер шул балчык бит инде ул, аның зыяны юк, кайчак ашау файдалы да әле», – дип куйды. Сүз уңаеннан, балаларга конфет, шоколад урынына йөзем, чикләвек бирәләр. Телевизор юк. Компьютерда, телефонда уйнап утыру да рөхсәт ителми. «Кайда эшлисез?» дигән соравымны җавапсыз калдырдылар. «Эшләгән кешегә эш күп, бу тормышта иң мөһиме акча түгел бит», – диделәр.

Бала тугач, кендеген кисмиләр

Бала тудыру, чын хатын-кыз булып яшәү, йөклелек чорына әзерләнү – бу җәмгыятьтә аерым тема. Бала тудыруга биредә хатын-кызлар авырга узганчы ук әзерләнә башлый. Айгөл әйтүенчә, иң мөһиме – сәламәт тормыш алып бару. Иртә уянырга, күбрәк хәрәкәтләнергә, дуслар, туганнар, якыннар, хәтта дошманнар белән мөнәсәбәтләрне җайга салырга кирәк.
– Мин өченче кызым белән авырлы чакта көн саен 3-4 чакрымдагы кырга дару үләннәре җыярга китә идем. Идел елгасында даими коендым. Яшелчә, җиләк-җимеш ашадым. Бала балык кебек чыгып кына төште. Бу минем өчен зур бүләк булды. Өч баламны да баскан килеш таптым, – ди Айгөл.
Кешенең сәламәтме, түгелме икәнен күзләренә карап та белергә була, ди ул. Аның әйтүенчә, кешегә яхшылык эшләү дә карындагы балага тәэсир итә.

Бала табу өчен иң яхшысы: караңгы, тыныч һәм җылы урын дип саныйлар.
– Бала тугыз ай карында ята, аннары кинәт яктылыкка чыга. Аның психологиясе моны кабул итеп бетерә алмый, ул стресс кичерә, күзләре авырта. Шуңа да ярым караңгы бүлмә кирәк,– ди Ренат.

Аның үз әнисе дә балаларын өйдә тапкан икән.
Тагын бер үзенчәлекле нәрсә: баланы тапкач та кендеген кисмичә тоталар. Бу сабый бөтен кирәкле матдәләрне үзенә алып бетерсен өчен кирәк, ди. Бала янында кендек тоташкан соңгылык (плацента) салынган банка тора. Кендек кипкәч, плацентаны җиргә күмеп, шул урында агач утырту гадәте бар. Агач шул баланыкы булып санала. Хәле бетеп киткәндә, ул шул агачның җимешен ашаса, көч керә дигән ышану да бар.

– Мондый гадәт безнең Мөслимдә дә бар иде. Минем дә үз агачым үсә. Хастаханәдән соңгылыкны сорап алган әниләр турында да ишеткәнем бар, – ди Ренат.
Дөрес итеп әзерләнгәндә, сәламәт яшәгәндә, хатын-кыз 70 яшеннән узгач та бала таба ала, диләр биредәгеләр.

Кама Тамагы районы хакимияте «Антонов бакчасы» җәмгыятенә каршы түгел. Тәртипсезләнми, закон бозмыйлар, кешеләрнең алардан зарланганнары юк. Киресенчә, агач утырту акциясен уздырып, алар башкаларга үрнәк күрсәтә. Табигатькә файда китерә. Күршеләре дә: «Алар безгә комачауламый, ничек телиләр, шулай яшәсеннәр. Бәлки алар түгел, без сәерләрдер», – диделәр.

«Антонов бакчасы»ннан рәхәт яшәү серләре

Сәламәт яшәгез: күбрәк җәяү йөрегез, хәрәкәтләнегез.

Чыныгыгыз: салкын су белән коеныгыз, моны кулларны салкынча су белән чылатудан башлагыз.

Иртән зарядка ясау бик мөһим.

Җиләк-җимеш, яшелчәләр күбрәк ашагыз.

Беркемгә дә ачу сакламагыз, кешеләр белән дус яшәгез.

Бала була белегез, уйнагыз, көлегез, шаярыгыз.

Табигатьне рәнҗетмәгез, агач утыртыгыз.

Хатын-кызлар чалбар кимәсен, кысып торган эчке кием дә кан тамырларына зыян китерә.

Яланаяк йөрү файдалы.

Һәрчак яхшылык эшләргә омтылыгыз.

Елена Сороковнина, Кама Тамагы районы башлыгының социаль сораулар буенча урынбасары:

– «Антонов бакчасы» җәмгыятендә нормаль кешеләр яши, бик позитив, актив тормыш рәвеше алып баралар. Ике ир-ат Рудник мәктәбендә әтиләр җәмгыятен җитәкли. Алар әтиләре булмаган балаларны тәрбияләүгә зур өлеш кертә. Ел саен бу җәмгыять агач утырта, экологиягә файда китерә. Бу эшкә башкаларны, балаларны да җәлеп итә. Кечкенәдән балаларны хезмәткә өйрәтеп үстерәләр, табигатьне яратырга өндиләр. Алар сәламәт яшәү рәвеше алып баралар. Тәмәке тартмыйлар, спиртлы эчемлекләр кулланмыйлар. Кемнәрдер аларны өнәп бетерми анысы, минемчә, алар –көнләшеп караучылар. Безнеке шикелле тынгысыз тормыш белән яшәми бит алар – юк-барга борчылу да юк. Үзләре зур бер гаилә. Ә балаларын өйдә тудыруларына килгәндә, алар, гадәттә, сабый тугач, «ашыгыч ярдәм» машинасын чакырта. Барысын да тиешенчә теркиләр. Авыл фельдшеры да гел күзәтеп тора аларны. Медицина ярдәме белән тәэмин итү, балаларга прививкалар ясатуны район хакимияте контрольдә тотарга тырыша.

Люция Закирҗанова, педагог-психолог, психология фәннәре кандидаты:

– «Норма» төшенчәсенә кермәгән һәр нәрсә гадәти булмаган тайпылу дип аңлатыла. Төрле кешеләр бар, җир астында яшәүчеләр, чит кеше канын салдыруга катгый каршы булучылар да очрый. Кайбер мондый кагыйдәләр кешенең гомере һәм сәламәтлеге өчен куркыныч. Әлеге җәмгыятькә килгәндә, аларның яшәү рәвеше үзгә булгач, кешелек өчен сәер булып тоела. Иң мөһиме – үз кагыйдәләре белән яшәүче бу кешеләр гомум кабул ителгән законнарны, кагыйдәләрне бозмасыннар. Баланың белем алуга хокукларын, медицина хезмәтеннән файдалану мөмкинлеген чикләмәсеннәр иде. Ә гомумән, һәр кеше үзе теләгәнчә яши ала. Монысын тыеп булмый.

Гөлүсә Хәсәнова, Рудник урта мәктәбендә тәрбия эшләре буенча директор урынбасары:

– «Антонов бакчасы» җәмгыятеннән безгә ун бала килеп белем ала. Алар барысы да сәләтле, яхшы билгеләргә генә укыйлар. Сыйныфташлары белән аралашалар, активлар, конкурсларда катнашалар, гимнастика белән шөгыльләнәләр, музыка мәктәбенә йөриләр. Россия күләмендәге бәйгеләрдә дә сынатмыйлар. Әле, суга бата башлаган сыйныфташын коткарганы өчен, Артур Ногмановны Россиянең коткаручылар союзы мактаулы грамота белән бүләкләгән иде. Аңа герой исеме дә бирелде. Балаларның әти-әниләре дә гел ярдәм итәргә атлыгып тора. Аларның күбесе кул эшенә оста. Күргәзмәләрне алар көче белән башкарып чыгабыз. Әтиләр Советында да активлык күрсәтәләр. Алар балаларын тәрбияләүгә зур игътибар бирә.

Кама Тамагы, Антоновка

Фотолар: vk.com