Сергей Есенин Казанда: яңа күргәзмәдә нәрсәләр күрергә мөмкин

31 гыйнварда Татарстан Республикасы Милли музее филиалында – Горький һәм Шаляпин музеенда Сергей Есенин Дәүләт музей-тыюлыгыннан «Сергей Есенин: «Мин иң яхшыга ышанырга телим...» күргәзмәсе эшли башлый. Проект шагыйрьнең тууына 130 ел тулуга багышланган.

Бу ике әдәби музейның – Казандагы Горький һәм Шаляпин музее һәм Рязан өлкәсендәге шагыйрьнең туган авылы Константиноводагы Сергей Есенин музей-тыюлыгының беренче уртак күргәзмәсе. Күргәзмә Сергей Есенинның биографиясен һәм иҗатын ача һәм аның Константиново авылы белән бәйләнешен ассызыклый.

«Казанда тәкъдим ителгән проектның үзенчәлеге бар. Бу Сергей Есенин һәм Максим Горькийның, ике дусның һәм көрәштәшләрнең яңа символик очрашуы. Аларның реаль тормышта очрашуларына без зур булмаган махсус бүлек багышладык, – дип сөйли Горький һәм Шаляпин музее мөдире Марианна Гаврилова. – Анда без Горький белән бәйле предметларны, мәсәлән, безнең тупланмадан «Летопись» журналының 1916 елның февраль санында Горький редакциясендә чыккан раритет чыгарылышын күрсәтәбез. Анда Еенинның «Чәчүлекләрне корылык баскан» («Заглушила засуха засевки…») шигыренең беренче басмасы басылып чыккан.

Күргәзмә мәйданының беренче өлеше – «Константиново авылы шагыйренең Туган иле тарихы» – шагыйрьнең илһам чыганагы. Биредә ХХ гасырның беренче яртысындагы авыл фотосурәтләре, шагыйрьнең һәм аның якыннарының шәхси әйберләре, исән чактагы шигырьләр җыентыклары, аның кече ватанына багышланган рәсем эшләре булачак.

Икенче өлеше – «Агач Русь шагыйре» – беренче шигырьләре һәм «Радуница» җыентыгы язылуга багышланган. Предметлар арасында: 1910 еллар башында басылган шигырьләрнең кулъязмалары, Сергей Есенинның шул чорның танылган әдәбиятчылары белән фотосурәтләре, Беренче бөтендөнья сугышы вакытында армиядә хезмәт итүе. 

Өченче өлеш – «Китеп баручы Русь» революция вакытында һәм аннан соң авылның үзгәрүен, Есенинның шигъри җавапларын, революцион поэмаларның автографларын, авторның исән чактагы шигырь китапларын һәм коллектив җыентыкларын, шул чор фотографияләрен тәкъдим итәчәк.

Шагыйрь тормышының дүртенче этабы – «Мин беркайчан да Босфорда булмадым» – ул 1924 елда Кавказ арты шәһәрләре буйлап сәяхәте турындагы хикәя. Кавказда булганда «Анна Снегина», «Минем юлым», «Батум» автобиографик поэмалары, «Фарсы мотивлары» циклы – барлыгы 70 ләп әсәр язылган.

«Совет Русе» дип аталган йомгаклау биографик бүлеге авылның яңа тормышына багышланган, ул анда озакка сузылган чит ил сәфәреннән соң кайта. Күргәзмәне Константиновода Сергей Есенин музей-тыюлыгын булдыру турындагы хикәя тәмамлый.

Ачылу 16.00 сәгатьтә була, ачылуга керү ирекле. Күргәзмә 2 мартка кадәр дәвам итәчәк, аны музей билеты һәм Пушкин картасы буенча карарга мөмкин.

Белешмә
Максим Горький һәм Сергей Есенин Петроградта 1915 ел ахырында – 1916 еллар башында танышалар. Горький яшь шагыйрьне яңа гына оештырылган «Летопись» журналында катнашырга җәлеп итә. 1916 елда Есенин Горькийга үзенең яңа гына чыккан «Радуница» исемле беренче шигырьләр җыентыгын бүләк итә. Җыентыкта: «Җир һәм кеше язучысы Максим Горькийга, Сергей Есенинның салам суемнар баяшнигыннан яхшы истәлеккә», – дип язылган. 
Сергей Есенинның поэзиясе Максим Горькийның бөтенләй үзенчәлекле мөнәсәбәтен уята. Алексей Максимович үзе поэзиясен һәм аның шигърияте турында болай дип язган: «Ул мине тамак төбемә кадәр дулкынландырды, үксеп елыйсым килде. Хәтеремдә, мин аңа бернинди мактау сүзләре әйтә алмадым, ул – минем уйлавымча – аларга мохтаҗ да түгел иде... бу шигырьләрдән соң Сергей Есенин кеше түгел, бәлки табигать тарафыннан бары тик шигърият өчен, бетмәс – төкәнмәс «Кырларның кайгысын», дөньядагы барлык тереклеккә мәхәббәтне һәм шәфкатьлелекне белдерү өчен барлыкка китерелгән орган дип уйланды, ул – кеше барыннан да бигрәк башка нәрсәгә лаек».
Есенин нибары утыз ел гына яши, 1925 елда ул вафат була... «Есенинның үлеме белән бик кайгырган», – дип хәбәр иткән Максим Горький Илья Груздевка 1926 елның 9 гыйнварында. «Әгәр белсәгез иде, дустым, – дип язган ул Франц Элленска 7 февральдә. – үләр алдыннан ул нинди искиткеч, ихлас һәм күңелне нечкәртерлек шигырьләр язган, әле генә басылып чыккан «Кара кеше» поэмасы нинди гүзәл. Без бөек рус шагыйрен югалттык».

Татарстан Республикасы Милли музееның матбугат үзәге