Чебен гөмбәсенә мода кергән 

Илдә яңа төрле мавыгу барлыкка килгән. Табиблар – борчуда.

Танымасаң – алма 
Урманда йөргәндә үк тап булган һәр гөмбәне фотога төшереп, дуслар, әйтегез әле, бу нинди гөмбә икән, дип язучылар буа буарлык анда. Гадәттәгечә, кемдер ярдәм итәргә ашыгып, үз фаразларын җиткерә, кемдер, белмәгәч, ник җыясыз, дип сукрана. Кәрҗин тутырып җыеп кайткач кына киңәш сораучылары да бар. Ә комментарийлар төрле. Берсе ашарга яраклы дисә, икенчесе ашамау хәерле диюне хуп күрә. 

КФУның Экология һәм табигатьне куллану институтының гомуми экология кафедрасы ассистенты Ким Потапов та бер әңгәмәбездә, гөмбә җыючы өчен иң мөһим кагыйдә – “белмәсәң – алма”, дигән иде. Социаль челтәрләрдәге киңәш буларак язылган комментарийларга да ышанып бетәргә кирәкми, күп тапкыр бик нык ялгышканнарын күрдем, дип кисәтте ул.

Ә менә чебен гөмбәсен һәр кеше диярлек таный, агулы икәнен дә беләләр. Шулай да җыялар. Төркемдәге берәү, аны килограммлап алалар, дип язып, файдасы нидә булуы белән кызыксынган. Икенче берсе Мари якларында чебен гөмбәсен җыеп, көненә бишәр мең сум акча эшләүләре турында ишеткәнлеген яза. Өченчесе гөмбәнең эшләпәләрен генә җыеп, килограммын 200 сумнан сатуларын белеп алган. Ә файдасы турында белүче юк. 

Каш ясыйм дип күз чыгармагыз
Үләннәр белән дәвалаучы Фирая Захарова чебен гөмбәсенең халык медицинасында күптәннән кулланылуын әйтә. 
– Аны электән үк кулланганнар һәм хәзер ул популярлаша бара. “Колхоз базары”нда да саталар иде. Хәзер күренми. Әллә сатуны тыйганнар, әллә заказ белән генә китерәләр. Минемчә агулы гөмбәне табиб кушканга түгел, үз белдекләре белән генә файдаланалар. Бигрәк тә яман шешкә каршы булыша дигәнгә ышанып, шуңа ябырылганнардыр. Бу гөмбәне кулланырга була, тик микроскопик дозада гына. Киптереп төйгәч, агуы да кими төшә. Аны гипертониядән, тромбофлебит, эпилепсиядән, туберкулез булганда кулланырга мөмкин. Әмма каш ясыйм дип күз чыгармасыннар дип, шәхсән без киңәш итмибез. Бик сак булырга кирәк! Дәваланам дип, киресенчә эчке органнарга, бөер, бавыр, нерв системасына бик зур зыян салырга мөмкинсез. Кулланыр алдыннан, интернеттан гына укып калмыйча, белгечләр белән киңәшләшергә онытмагыз. Билгеле бер авырулар булганда аны бөтенләй кулланырга ярамый. Ә үзем буыннар авыртканнан төнәтмә ясап, аны мазьга кушып файдаланам. Ул ялкынсыну процессын киметә, авыртуны баса, – ди ул.

Дозасы артып киткән очракта эч китү, косу, көзән җыеру,  галлюцинация күзәтелә, шунда ук ашыгыч ярдәм чакырырга кирәк, дип киңәшен дә бирде Фирая Захарова. 

Үзенең күзәтүләреннән чыгып, дару үләннәренә дә мода керүен сөйләде ул. Бер ара халык алтын мыек (золотой ус), аннары кара чүпләмә уты (морозник), бишьяфрак (сабельник) белән кызыксынып алган, хәзер иван-чәй белән чебен гөмбәсе популяр икән. Бер-ике елдан алары да модадан төшеп калып, башкалары керәчәк, ди әңгәмәдәшем. 

Үлемгә дә китерергә мөмкин 
Табибларны да бу “мода” борчуга салган. “Российская газета” язганча, илдә яңа төрле мавыгу барлыкка килгән дип әйтергә була. Социаль челтәрләрдә таралган фикергә караганда, чебен гөмбәсе, без уйлаганча, алай ук куркыныч түгел икән. “Дөрес” итеп әзерләгәндә, хәтта файдалы да ди. Аңардан мазь һәм төнәтмәләр ясап, буыннарын дәвалыйлар, тире авыруларыннан файдаланалар икән. Тагын да осталары гөмбәнең эшләпәсен киптереп, порошок итеп төеп, дару сыйфатында эчәләр. Шуның белән хастаханәгә эләгүчеләре дә юк түгел. 

Белгечләр әйтүенчә, 2021 елда чебен гөмбәсеннән агуланучыларның саны 40 процентка арткан. Эрисман исемендәге федераль фәнни үзәкнең потенциаль куркыныч химик һәм биологик матдәләр Россия регистры директоры Халидә Хәмидулина да, кызыл чебен гөмбәсенең агулы психоактив гөмбә булуы, кулланган очракта җитди агулануга, аерым алганда йөрәк мускулларының артык киеренкелегенә, дозасы күпкә киткән очракта көзән җыеру, үпкәләр шешү, хәтта үлемгә китерүен кисәтә. 

Интернетта чебен гөмбәсенең файдасы турындагы мәгълүматка таянып, чак кына исән калучылар да юк түгел. Берничә ай элек кенә Мәскәүдә 9нчы сыйныф укучысы да, тотлыгудан ярдәм итә дип, интернет аша чебен гөмбәсен сатып алып ашаган һәм реанимациягә эләккән. 

Аз гына шаярту
Гөмбә җыйдым. Кыздырдым. Алай-болай була калса дип, кырындым, чиста матур киемнәрне кидем. Ашап утырам...