Татар көрәшендә биоөстәмәләр куллану бармы?

Көрәшченең көче борын-борыннан аның осталыгына, рухына, табигый куәтенә бәйле булган. Әмма егерме беренче гасыр үз төзәтмәләрен кертә. Бүгенге финалларда көрәшчеләрнең гаҗәеп нык чыдамлык күрсәтүләрен күзәтеп, аларның сере нәрсәдә икән дигән сорау туа. Тамашачы матур көрәш күзәткәндә, келәм артында көрәшчеләрнең оптималь халәтләре өчен яшерен көрәш бара. Сүз көрәшчеләрнең ярышларга әзерләнгәндә биоөстәмәләр куллануы турында булачак. Әлеге мәсьәләгә карата без көрәш буенча экспертлар, тренерлар һәм ветераннарның фикерен белештек.

Рузил Ганиев:
- Бүгенге көрәшчегә карап, тышкы билгеләре буенча намуссызлыкны сизәргә мөмкинме? Яки, гомумән, визуаль яктан үзгәрешләр юкмы?
- Хәзерге көндә ирекле сатуда шул ук протеин һәм креатиннар сатыла. Шул биоөстәмәләрне кулланып тренажеркага йөргәннәр бик күп. Намуссызлык ягыннан монда каршы бернәрсә дә юк, чөнки ул әйберләр ирекле сатуда бар һәм спортсменнар допинг тикшеренүләр үтеп тора. Мин көрәшкән вакытта да техникаң яисә көчең яңа дәрәҗәгә чыга, форма һәм мускулатура ягыннан да шәпләнеп китәсең икән, “бу ниндидер өстәмә әйберләр куллана”, диләр иде. Минем шәхсән үземнең йөземә килеп әйткәннәр дә булды, син шундый биоөстәмәләр кулланасың бит дип. Мин ант итәм, андый нәрсә кулланганым да, якын килгәнем дә булмады. Бу гаделсезлек дип кенә түгел, гомумән, мин үземнең сәламәтлегем һәм нәселем өчен дә борчыла идем. Ясалма һәрбер андый әйбер сәламәтлеккә зыян китерә инде ул. 

- Өстәмә матдәләр куллану башка көрәшчеләргә карата гаделлек һәм намуслылык ягыннан дини принципларга каршы киләме?
Мин мондый ысул белән авырлык җыюга каршы, әлбәттә. Намуслылык ягыннан да бу шәригать кагыйдәләрен боза. Минем элек грек-рим көрәшенә йөргән егетләр белән сөйләшкәнем бар һәм алар зур авырлыкта көрәшәсең икән, мондый ясалма әйберләр кулланмыйча, уңышка ирешеп булмый, диләр иде. Мин килешеп бетмим, Аллаһ Тәгалә биргән көч-куәтле кешеләр бар бит, аларга мондый биоөстәмәләр кирәк тә түгел.

Рамил Хисмәтуллин:
- Сез ничек уйлыйсыз, соңгы дистә еллар эчендә идеаль көрәшче образы үзгәрдеме? Әзерлеккә килгәндә, иң мөһиме нәрсә: көчме, техникамы, әллә чыдамлыкмы?
- Соңгы дистә ел дип алсак, миңа калса, үзгәрешләр юк. Физик көчен генә кулланып көрәшүчеләр күп. Көчле спортсменнар һәр спорт төрендә уңышка ирешә. Генетикадан күчеп, көчле кешеләр бар, үз тәннәре өстендә эшләп, авырлык җыйган спортсменнар бар. Техника, көч һәм чыдамлыкка килгәндә, бар көчле көрәшче, бар техникасы шәп, төпле булган көрәшче, шулай ук бик тиз һәм җитез көрәшчеләр бар. Монда кайсы яклап анализлаудан тора. Әмма шунсы билгеле, үз формасын һәрдаим яхшы дәрәҗәдә тоткан, акыллы һәм төпле алымнар куллана торган көрәшчене келәмдә алып ату бик авыр. Бары тик көч белән генә җиңү бик авыр дип уйлыйм.

- Сез көрәшә башлаган елларда көрәшченең табигый көч үсеше һәм тәннең ясалмалыгы арасында ниндидер аерма бар идеме?
- Кайберәүләргә көч һәм авырлык генетикадан бирелә, шулай ук махсус үз тәннәрен "шөгыльләндереп", физик көчләрен үстергән көрәшчеләр бар. Әлбәттә, аермасы бар һәм ул сизелә. Бүгенге көндә табигый көчкә ия, үзләренең тәннәрен тимер күтәрмичә үстергән көрәшчеләргә мин абыйлы-энеле Сәлаховларны кертер идем. Киресенчә, үз тәннәре өстендә эшләп, авырлык җыйган көрәшчеләр дә бар. Хәмитов Эльдар, Азат Габдерәшитов шулар рәтендә. Алар чын "пахарьлар" менә. Көне-төне физик көчләрен арттыру өчен шөгыльләнәләр.

Рөстәм Зарипов:
- Заманча көрәш, яңа технологияләргә, туклану һәм физик халәтне кайтару өчен махсус алымнарга ешрак мөрәҗәгать итә башлады. Сез ничек уйлыйсыз, бу гадел көрәш принципларына һәм традицияләрнең борынгы традицияләргә ничек йогынты ясый?
- Ярышларга әзерләнгәндә яңа алымнарга, туклану һәм физик халәтне кайтарганда яңа технологияләргә һәм биоөстәмәләр куллану, минемчә, болар барысы да профессиональ спортка карый. Һәрбер спорт төрендә мондый хәл күзәтелә, аерма бер генә, әлеге алымнарның бу спорт төренә килеп керү вакыты. Кемдер бу әйберләрне профессиональ яктан, кемдер интуитив яктан килеп куллана. Профессиональ кулланганнары югарырак дәрәҗәгә ирешә. Яңа алымнар, туклануга үзенчәлекле караш керткән үрнәк кеше итеп мин Арсен Венгер җитәкчелек иткән “Арсенал” командасын атар идем. Ул башлап җибәргән әлеге яңалыкны башка тренерлар да кабатлый башлый. Безнең милли көрәштә андый алымнарны куллану – ул көрәшебезне яңа үргә күтәрер иде дип саныйм. Икенче яктан, бу гореф-гадәтләргә каршы дип уйлыйм. Чөнки егерме-утыз ел үткән Сабантуйларда бөтен кеше чыгып көрәшә иде, спорт осталары булса да, алар шул берәү-икәү иде. Миңа калса, берничә елдан шушы гореф-гадәтләрне саклап калып, гаделлек принципларны туры килсен өчен, көрәш ярышларын икегә аерырга кирәк булыр. Профессиональ көрәшчеләр бер якта, ә үз теләкләрен белдереп көрәшүчеләр, үзешчәннәр бер якта. 

- Безнең көннәрдә көрәш буенча республика һәм дөньякүләм ярышларда җиңү өчен нәрсә хәлиткеч фактор булып тора: буыннан-буынга тапшырыла торган техник осталык, физик көчме, әллә әзерләүнең заманча методларын үзләштерүме?
- Бу әйберләрнең барысы бергә кушылганда гына уңышка ирешеп була дип уйлыйм. Бик талантлы көрәшче булып та, ләкин үз өстендә эшләми, шөгыльләнми, дөрес тукланмый икән, озын вакыт аралыгында зур уңышларга ирешә алмаячак. Ә менә сәләте булмаган көрәшче никадәр дөрес тукланса да, никадәр шөгыльләнсә дә, шулай ук зур уңышка ирешмиячәк. Сәләт тә булырга тиеш, әмма шул ук вакытта теләк һәм үз өстеңдә эшләү дә мөһим факторларның берсе булып тора. Көрәшнең гомуми дәрәҗәсе үссен өчен, барлык көрәшчеләр дә әлеге яңа алымнарны куллана башларга тиешләр. Тыелмаган барлык методларны көрәшкә кертергә кирәк дип уйлыйм. Безнең көрәшчеләребез яңа дәрәҗәгә чыгып, башка спорт төрләрендә дә уңышка ирешергә сәләтле. Әйтик, билбау көрәшенең идеясе – бөтен көрәш алымнары кулланыла торган спорт төрләрендәге көрәшчеләр, бер җиргә килеп, универсаль кагыйдәләргә буйсынып, һәрберсе үз мәктәбенең көчлелеген күрсәтә ала торган ярышлар булырга тиеш иде.

Илшат Идиатов:
- Сезнеңчә, көрәштә ярышлар чистарак һәм бәхәсләрсез булсын өчен үзгәрешләр булдымы? Сез бу үзгәрешләрне сизәсезме?
Ярышлардагы гаделсезлек мәсьәләсенә килгәндә, хөкемдарларга күбрәк практика бирергә кирәк дип уйлыйм. Барыбер келәмдә көрәш барганда бәхәсле сораулар туа инде ул. 

- Сезнең районда көрәшчеләр биоөстәмәләр кулланамы?
- Безнең Арча якларында андый әйберләр белән мавыкмыйлар иде. Элек тә көч кертә торган биоөстәмәләр алырга мөмкинлекләр юк иде һәм хәзер дә бу тенденция күзәтелми бездә. Кайбер районнарда бу алымны кулланганнарын ишеткәнем бар. Чөнки ярышларга күз салсак та, күпчелек көрәшчеләрнең куллары минем ике аягым кебек. Миңа калса, мондый мускулатураны табигый рәвештә генә җыеп булмый. 

Илнар Камаев