8 хезмәттәшен атып үтергән Рамил Шәмсетдинов фаҗигасе «дедовщина»га нокта куермы?

Татар егете Рамил Шәмсетдинов, үзен мыскыл итүләренә түзә алмыйча, сигез хезмәттәшен атып үтергән. Бу хакта социаль челтәрләрдә видеоязмалар да таралды. Видеодагы егетне башы белән унитаз юарга мәҗбүр итүләрен тыныч күңел белән карап булмый.

Интернеттагы чыганакларга караганда, Рамил тумышы белән Төмән якларыннан. Кечкенәдән әнисез үскән. Ике абыйсы бар. Өч малайны да әтиләре тәрбияләгән. Техникумны тәмамлаганнан соң, егет үзе теләп хәрби хезмәткә киткән. Әтисенә контракт буенча армиядә калырга теләвен дә җиткергән булган. Егетнең хәрби өлкәгә тартылуы гаҗәп тә түгел – әтисе гомере буе милициядә эшләгән. Чечен сугышында катнашкан кеше.

Рамил дә абыйлары һәм әтисе үрнәгендә бала чактан спорт белән шөгыльләнгән. Армиядә хезмәт итәргә, сержант булырга хыялланган.
Кайбер кешеләр егет белән булган хәлләрне милли кимсетү дип бәяләде. Күренекле язучы, җәмәгать эшлеклесе Фәүзия Бәйрәмова хәтта бу вакыйга белән үзен яндырып үтергән 80 яшьлек удмурт галиме Альберт Разин гамәле арасында уртаклык бар, диде. «Бу – милләтләрне кимсетүгә, телне кисүгә, шәхесне изүгә каршы канлы җавап иде. Гасырларга сузылган шушы хурлыкны күтәрә алмыйча, удмурт кешесе үз-үзен үтерде, татар исә үзен мәсхәрәләүчеләрне юк итте», – дип язган ул.

Төмән егетендә татарлык ни дәрәҗәдә булгандыр, белмим, ә менә армиядәге «дедовщина» турында уйланырлык җирлек бар. Дөрес, Оборона министрлыгы бу вакыйгаларның хәрби хезмәткә катнашы юк, барысы да егеттә булган нерв киеренкелеге аркасында килеп чыккан дип аңлатырга тырыша. Оборона министры Сергей Шойгу үзе бу тикшерү эшен контрольдә тота.

Халык егетне яклап социаль челтәрләрдә петицияләр оештырганда, буй җитеп килгән малайларның әти-әниләре борчуда. Егетләрнең сугыштан табутларда кайтуы бер хәл. Тыныч, имин заманда, хәрби хезмәттә кан коеш, үлем, кешене чыгырыннан чыгарырлык дәрәҗәдә мыскыл итү, кимсетү аяныч. Югыйсә болай да үлем-китем очраклары җитәрлек, һәр 35нче кешедә яман шеш ачыклана, башка куркыныч чирләрне әйтәсеңме, юл һәлакәтләре, табигый бәла-казалар, инвалид калу очраклары... Ә монда хәрби хезмәткә киткән сау-сәламәт балаңның язмышы җимерелсен әле?!.

Элегрәк редакциябезгә үзен солдат аналары комитеты рәисе дип йөрткән Галина Чумаченкова еш килә иде. Ул һәрчак хәрби хезмәттәге егетләрнең хокукларын яклады. Армиядә булган «дедовщина»: яшьләрнең бер-берләрен урындык аягы сынганчы вәхшиләрчә кыйнаулары, акча сораулар, телефон урлаулар турында еш сөйли иде ул. Кайбер егетләрне, түзәр чамалары калмагач, барып алып та кайта иде. Кызганыч, хәрби бүлекләрдә үзенә урын таба алмыйча, үзенә кул салучылар да очрый. Бүген кешеләрнең психик яктан тотрыксыз, тиз кызып китүчән булулары да үз ролен уйныйдыр. Хәрби хезмәт бер елга калдырылгач, контракт системасы кертелгәч, «дедовщина» бетәр, дип өметләнгән идек. Тик...

Хәрби хезмәткә бармыйча да булмый, Ватан алдындагы бурычтан бигрәк, хәзер армиягә бармасаң, кредит та алып булмый, эшкә урнашканда да кыенлыклар туа. Психологлар әти-әниләргә һәрчак сизгер булырга киңәш итә. Әгәр дә хәрби хезмәттәге улыгыз зур суммада акча сораса, телефоннан сирәк сөйләшсә, бергә аралаша торган дусларының исемнәрен яшерсә, димәк, шикләнерлек җирлек бар. Бу очракта, командирга шалтыратып, солдатның хәлен белешергә яки хәрби бүлеккә барып, барысын да ачыкларга кирәк. Оборона министрлыгыннан алынган мәгълүматлар буенча хәрби хезмәттә кыйнау очраклары, «дедовщина» аркасында зыян күрүчеләр елдан-ел кими бара. Бар җирдә дә бертөрле түгел анысы. Армиядән исән-сау, имин хезмәт итеп кайткан егетләр дә җитәрлек. Рамилгә уңыш елмаймаган, күрәсең.

Элек-электән килгән «дедовщина»га кайчан булса да нокта куелырмы? Кайчан хәрби хезмәттә тәртип урнашыр? Ни өчен командирлар солдатлар арасындагы киеренке мөнәсәбәтләрне сизми, күрми? Бу сорауларга җавап табылганчы, улларыбыз­ны хәрби хезмәткә озатыр алдыннан тыныч урынга эләксен, дип, Аллаһыдан сорарга гына каладыр, мөгаен.

Эльвира Мозаффар.