Ир кеше кыз туганын һәм туган җирен кайгыртырга тиеш

Матур яңгырый бит, әйеме? Әлеге аңлатманы ишеткәч, без дә Дусымның дуслары диясе килде. Безнең анда дусларыбыз, газета укучыларыбыз күп. Менә тагын дуслар янына барып, куанычларын уртаклашып кайтырга насыйп булды. Авылдашлар «Игезәк авыллар. Дусым. Җилгелде авыллары тарихы» китабын тәкъдир итү бәйрәменә җыйналдылар. Китапны төзүче автор – газетабызның якын дусты Наил Сабиров.

– Мин бәхетле гаиләдә үстем. Әти-әниемә дүрт кыз туганым арасында бердәнбер ир бала булганмын. Әти бала чактан ир бала кыз туганнарын һәм туган җирен кайгыртырга тиеш дип тәрбияләде. Мин аларның васыятенә тугры булырга тырыштым, – ди Наил абый Сабиров.

Туган авылын игелекле эшләр белән сөендергән кешеләрне һәр төбәктән табарга була, шулай да Наил Сабиров шикелле туган җир дип янучылар сирәк. Күз алдына гына китерик. Ул инде 87 яшен түгәрәкләп килә. Бер уйласаң авылга кайтып кунак булып, авылдашларының рәхмәтен җыйнап, кадер-хөрмәтен күреп яшәсә генә дә булыр иде кебек. Ул моңа мең кат лаек та, Дусым авылындагы һәр матур эш аның исеме белән бәйле. Ә ил агасы, авылдашлары каршына басып, без башкарасы эшләр бар әле, без моңа бергә-бергә ирешербез, дип вәгъдә бирә. Наил абый – әйткән сүзен үтәргә күнеккән кеше. Бүген инде аның янәшәсендә алтын баганалары – уллары Рөстәм, Илһам, Азат. Дусым – аларның да туган җирләре. Һәркайсының республика күләмендә җаваплы эшләре булса да, туган җир алдындагы изге бурычларын онытмыйлар.

Наил абый үзе дә гомер буе җитәкче урыннарда эшләгән. 34 ел Миңгәр авылында колхоз рәисе булып эшли. Бер уйласаң, үзе бер гомер. Игелекләр, зур эшләр белән үткән гомер.
Наил абый эшләгән елларда балалар өчен район музыка мәктәбе филиалы ачыла. Каенсар урманында бөтен райондагы укучы балалар өчен лагерь төзелә, һәм аңа «Чулпан» дигән матур исем бирәләр. Ул бүген дә эшли, анда хәтта чит илләрдән балалар килеп ял итә. Тормышны яхшырту максатыннан, колхозның үз амбулаториясе булдырыла, фермаларга барып сәүдә итү оештырыла.

Абый-сеңел

Китапны тәкъдир итү бәйрәмендә Наил Сабировның бертуган сеңлесе Кәүсәрия апаның чыгышы аеруча җылы булып күңелгә кереп калды.
Беренче сыйныфка барганда, бары тик бер укучының гына дәфтәре була. Нәни Кәүсәрия абыйсына кайтып әлеге дәфтәргә бик кызыкканын сөйли. Үзе дә әле ул вакытта бала булган Наил ак кәгазьдән дәфтәр тегә, аңа юллар сызып, сеңлесенә дәфтәр әзерләп бирә.

– Әле дә булса ак бит күрсәм, җыйнап куям, балаларга өр-яңа дәфтәр биреп сыздыручыларга да йөрәгем әрни, – дип, истәлекләре белән уртаклашты Кәүсәрия апа.

«Өйдә ашарга бернәрсә юк. Әти сугышта, әни иртә-кич фермада, көндез уракта, ике апа да эштә. Мин: «Ашыйсым килә», – дип елыйм. Абыем Наил: «Сеңлем, әйдә бәрәңге ашыйбыз», – дип чормага алып менде. Анда кәрзин-сандыкта күп китаплар бар иде. Шуларның битләрен бәрәңге сылап ябыштырганнар. Без шуларны ашадык, рәхәт булып китте». Әлеге юллар «Игезәк авыллар» китабыннан. Сеңлесе аякларын авырттырып больницада ятканда камыл өстеннән яланаяк йөреп, җиргә коелган борчакларны җыеп, куырып, абый кеше туганына илткән. Бу кешегә ничек сокланмыйсың?!

Эшлим дигән әмәлен таба

Дусым, Күәм авыллары кергән «Игенче» колхозын 26 ел, 1968-1994 елга кадәр җитәкләгән Әдһәм Сәмигуллинның өстәл өстендәге кара савытында «Эшлим дигән – әмәлен табар. Иренгән – сәбәбен табар» дип язып куелган була. Ул башкарган игелекле эшләрне авылдашлары әле дә булса җылылык белән искә алалар. Бурычка баткан колхоз, яңа җитәкче килгәч, республикадагы иң яхшы колхозларның берсенә әйләнә.

Җирне ул нык яраткан, аңа тиешле хөрмәтен дә күрсәткән әле аннан соң да: «Җирнең сыкранганын ишетсәк, ни булыр иде икән безнең белән?» – дип әйтә торган булган. Ашыт елгасы аша күпер салу корылмаларын эзләп, Уралга хәтле барып җиткән. Анда үзләренең якташы белән очраша. Заводның планы бик зур була, эшчеләре белән килешеп, Ашыт аша салыначак күперне эштән соң калып ясыйлар. Моның өчен завод эшчеләренә печән әзерләп җибәрәләр. Бүгенге көн өчен дә хәйран калырлык эшләр. Ә ул вакытта бүгенге аралашу мөмкинлекләре дә булмаган. Ничек табышканнар, ничек башкарып чыкканнар диярсең.

Бүген «Дусым» хуҗалыгын Әдһәм абыйның улы Ленар Сәмигуллин җитәкли. 1994-2000 елларда ул инде әлеге җаваплы вазифаны башкарып, эшен күрсәтеп өлгергән була. Хуҗалык 1997 елда бер гектардан 64 центнер уңыш ала. Ленар Сәмигуллинга тагын да җаваплырак эшләр йөклиләр, ул районга, аннан соң Казанга эшкә билгеләнә. 2002 елдан, авылдашлары соравы буенча, янәдән хуҗалык җитәкчесе булып Дусымга кайта.

– Куанып туя алмыйбыз, хуҗалык дилбегәсе – ышанычлы кулларда, – диләр дусымлылар.
Аның өстәлендә дә әтисеннән калган кара савыты тора.

Зөлфия Хәлиуллина
Әлфия ХӘЛИУЛЛИНА фотолары