Кар астында юллар юк

Бу хәл Апас районының Урта Биябаш авылында булган. Шуңа ачыклык кертү өчен без Ябалак авылы җирлегенә шалтыраттык. Авыл советы башлыгы Физзәт Миңнуллин тракторның юлны ачуын, әмма ашыгыч ярдәм машинасының, батып калудан куркып, авыруның өенә 250 метр чамасы калгач кермәвен һәм шул ситуациядән чыгу өчен аны тракторның чүмеченә утыртып алып чыгуларын сөйләде. Ул көнне бик каты буран чыккан. Йортлары тау башында урнашканлыктан, төньяктан искән җил кар белән тутырып куйган. 1952 елгы хатын-кыз бер ел элек инсульт кичергән булган, шикәре утызга кадәр күтәрелгәч, ашыгыч ярдәм чакырганнар. Авыруның уллары да, кызы да, әнине коткарып калырга кирәк, шул рәвешле булса да алып чыгыйк, дигәннәр. Әлеге апа хәзерге вакытта хастаханәдә ята, исән-сау илтеп җиткерә алганнар. Физзәт абый, без бу хәлдә нәрсә эшләргә була, шуны эшләдек, диде. Бер очтан, авыл урамнарын кардан чистарту проблемасы турында да сөйләп алды.

– Аның өчен махсус акча да, трактор да, штат та юк, тышкы төзекләндерү өчен елына 15-20 меңләп кенә бирелеп, аны юлларны да карауга җиткереп булмый. Үзара салым акчасын юлларга таш җәюгә тотабыз. Салым түли алырлык 60 кешедән 30 мең сум акча җыела, хөкүмәттән бер сумга дүрт сум булып артып кайткач, 150 меңгә тула. Авыл юлларын кыш буена кардан чистарту өчен исә 180 мең сум акча кирәк. Ә без үзара салым акчасын юлларга таш җәюгә тотабыз. Бердән, бу сумма юллар карарга да, яңа юл салырга да җитми. Аны мин кардан чистартуга тота да алмыйм, аны дөрес тотмаган дип, шунда ук штраф түләтәчәкләр, – диде ул.

Ә менә Лениногорск районы Урмышлы авылында юлларны чистарткан өчен үзара салым акчасыннан кулланалар. Авыл советы җирлеге башлыгы Артур Хәбибуллин әйтүенчә, алар халык җыеннарында үзара салым акчасын баштан ук юллар салу, ремонтлау һәм тиешле дәрәҗәдә тоту дигән пункт белән билгеләп куя икән. Шуңа да бу акчаны кардан чистартуга тоталар.

– Юлларны «Строймонтажсервис» идарәсеннән килеп чистарталар. Беларусь тракторы Шөгердән үк килеп эшли. Бер сезонга бер авылны кардан чистарту 200 мең сумга төшә. Беларусь тракторы керә алмаган җирләрне Хәбибуллин крестьян-фермер хуҗалыгының зур егәрле К-700 тракторы чистарта. Быел бик карлы ел булды. Элек юлларны чистартуга 100 мең сум китә иде. Быел кары да күп булгач, соляркага бәяләр дә арткач, шактый зур сумма чыга. Сәгатенә уртача 1200-2000 сум түлибез. Монда тракторның 30 чакрым ераклыктан Шөгердән килү вакыты да кергән, – диде Артур Хәбибуллин.

Авылларда колхозлар бетеп, аларның тракторлары юлларны карамый башлагач, урамнарны чиста тоту проблемасы барлыкка килде. Шул сәбәпле күп кенә авыл җирлекләре үзләренә бирелгән грант акчасына трактор ала башлады. Чирмешән районының Бәркәтә авыл җирлеге дә шулай эшләгән.  

– 2015 елда грантка трактор алдык. Авылдашыбыз – уңган егетебез Илнар Дәүләтшин килешү нигезендә авыл урамнарын кардан чистарта, җәен чапкыч куеп, чүп үләннәрен чаптыра. Үз эшен блеп, яратып башкара. Бер сәгатенә 100 сум итеп билгеләдек. Аның 13 проценты алып калына. Ягулык өчен дә, хезмәт хакына да үзара салым акчасыннан түлибез. Элек трактор килгәнен көтеп тора, юллар тиз һәм вакытында чистартылмый иде. Хәзер трактор булгач бик рәхәт, – ди авыл башлыгы Гөлфәния Гайнанова.

Тумышы белән Теләче районы Максабаш авылыннан булган Хания Гыйльметдинова безгә урамнарының чистартылмавын шалтыратып әйтте.

– Башка урамнарны карап-чистартып торалар. Ә безнең ике йортлы урамны белүче дә юк. Әни авылда ялгызы гына яши, ул-бу була калса, Аллам сакласын, кар баскан юлдан кереп җитеп тә булмый. Әни янына кайтканда, машинаны күршеләрнең гаражына янында калдырырга мәҗбүрбез. Сукмак ясау өчен кар чистарта торган машина алып куйдык. Җәй көне дә шул галәмәт. Безнең янәшәдә карьер казып куйдылар. Урамда сазлык, пычрак. Авыл башлыгыннан таш җәяргә сораган идек тә, йә таш юк, йә финанс җитми дип әйтә, – диде ул.

Югары Кибәхуҗа авылы җирлеге башлыгы Фәрит Мәхмүтовка шалтыратып, без Октябрьск урамының ни өчен кардан чистартылмавы турында кызыксындык. Иң элек ул чиста бит, килеп карагыз, диде. Таш җәюгә килгәндә, ул урамда яшәүчеләр үзара салым акчасын түләми, акча килмәгәч, мин юлны ничек карыйм, дип куйды. Сөйләшү шуннан өзелде.

«Татарстан Республикасы муниципаль берәмлекләре советы» ассоциацисе матбугат хезмәтеннән безгә үзара салымның мәҗбүри салым түгеллеген, ул халыкның үз ирке белән җыела торган акча, диделәр. Үзара салым акчасының нәрсә өчен тотылачагын халык үзе җыелышып хәл итә, дип тә өстәделәр. Ә менә салым түләмәүгә карап, юлларны карамый тору турындагы сорау ачык калды.

Карга килгәндә, тракторлары ватык булган, иртәгә чистартачаклар, дип ышандырдылар матбугат хезмәтендәгеләр. Ә безгә, бер дә икеләнмичә, чиста бит, килеп карагыз, дигәннәр иде...