Шаһинур Мостафин: «Күңелемдә күпме җылылык бар – барысын Сезгә бирәм, Кешеләр!»

Күршеләр киртә аша аның өстенә коры бәрәңге сабагы атканнар. Сабаклар өстеннән песи-песи генә үтеп китмәкче идем, китәрсең, бар, баттым да калдым. Юлга чыгып җитәргә аз гына калган иде югыйсә.

Карасам, нәкъ шул вакытта юлдан бер «Беларусь» тракторы үтеп бара икән. Аңа ишарәләргә, хәтта шул хакта уйларга да өлгермәдем, трактор туктап, аннан яшь кенә ике егет сикереп төште дә, йөгерә-йөгерә килеп, мин утырган мотоциклны баткан җирдән этеп тә чыгарды. Мин гаҗәпләнергә дә өлгермәдем. «Һай рәхмәт, егетләр, – мин әйтәм. – Кемнәр булдыгыз соң әле сез, танышлар да түгелбез».

– Мин сине беләм, – ди аларның берсе. – Бервакыт син мине шушы мотоциклда Ушмага илтеп куйган идең.
Татарчалы-русчалы сөйләшкән бу егетләр – Ушма авылы удмуртлары икән. Берсен ничек «авылына илтеп куюымны» да хәтерләдем. Мотоцикл белән Балтачтан кайтышым иде. Балтач башында күрәм, мин кайтасы якка юл буйлап әкрен генә ике кеше атлый. Юлда машиналарның аз, авыл араларында җәяү йөрүчеләрнең күп чагы бу. Мин үзем дә җиде чакрымлы Балтач белән Карадуган арасын җәяүләп күп таптадым. Башта, колхозда эшләгән елларда, өч ел кичке мәктәпкә йөрдем. Балтачта эшләгәндә дә берничә елдан соң гына мотоциклга тиендем. Әле анысы да бит җәй уртасы транспорты гына.
Юлдагыларның берсе – Ушмада яшәүче өлкән яшьтәге милиционер Николай Афанасьев икән. Гади генә, юаш кына абзый. Ачуы чыккан чакларында юаш күренмәгәндер, Аллага шөкер, миңа андый чагы очрамады. Милициядәгеләрнең дә, бүтән хезмәттәгеләр кебек үк, аз хезмәт хакына гади генә яшәгән, машинасыз йөргән, өстенлекләре булмаган еллар бу. Сталин чоры үткән, Путин чоры әле офыкта да шәйләнмәгән чак бит, нинди өстенлек ди әле. Николай абыйны мотоцикл бишегенә утырырга чакырдым, рәхмәт әйтеп утырды. Аның юлдашы арттагы утыргычка менеп кунаклады. Киттек кайтып. Борынгы Себер тракты буйлап Балтачтан безнең авылга кайтканда, руслар белән удмуртлар яши торган Кече Лызи авылын үтәсе бар. Казан ханлыгы мәскәүләр тарафыннан басып алынганнан соң барлыкка килгән бу авыл заманында руслар өчен генә салынган, ә биредәге удмуртларны инешнең югары агымына, ягъни хәзерге Ушма якларына кысрыклаганнар. Балтач зурайганчы, Кече Лызида волость үзәге булган.

Ушма юлына Кече Лызида көньякка таба кырт борылып керәсе. Борылышка җиткәч, Николай абый мотоциклдан төшмәкче булган иде дә, мин, Ушмага менгерәм инде дип, юлны дәвам иттердем. Олы кешене ничек юл уртасында калдырасың, Җитмәсә, Николай абыйның кызы белән бер оешмада эшлибез. Ушма ерак та түгел. Николай абыйның юлдашы да безнең белән Ушмага кадәр кайтты. Менә шул рәхмәтле егет, минем очраклы бер ярдәмне исендә тотып, мотоциклым белән мине баткактан этеп чыгарды. Әле шулай «әҗәтен түли алуына» куанды да дип беләм. Мин аның исемен дә белми калдым, белмәгәч, шуннан соңгы тормышын да беркемнән сораша алмадым. Тормышында уңгандыр кебек тоела ул миңа. Бүтәннәрнең кечкенә генә яхшылыгына да рәхмәтле булу эзсез калмагандыр, иншалла.

Мәшһүребез Туфан Миңнуллинның шукланып язылган бер әсәрендә кешенең бер рәхмәтенә сигез тапкыр рәхмәт белән җавап бирүче Язучылар берлеге рәисе урынбасары телгә алына. Әсәрне укучылар исеме әйтелмәгән урынбасарны шунда ук таныганнардыр, әлбәттә, Шаһинур Мостафин турында сүз бара анда. Чөнки, беренчедән, теге әсәр язылган чорларда Язучылар берлегендә рәис урынбасары булып нәкъ шул әдип эшләде. Икенчедән, игътибарлы Туфан абыйсы аның холкын, күңеле тулы дөньяга, тормышка, кешеләргә рәхмәтле булуын ачык күреп язган. «Күңелемдә күпме җылылык бар – барысын Сезгә бирәм, Кешеләр!» дигән шигырь юллары да аны язган Шаһинурның күңел дөньясын ачып бирә. Иҗади кыйбласы итеп тә ул иң авыр, шул ук вакытта иң күп рәхмәтле темаларны сайлап алды: ил кичергән иң дәһшәтле сугышның исән һәм шәһит каһарманнары батырлыгын яза, моңа кадәр әллә ни билгеле булмаган геройларның данлы исемнәрен халкыбызга кайтара ул. Бигрәк тә күкрәкләре белән дошманның ут ноктасын томалаган якташлар хакында Шаһинур бөртекләп туплаган һәм матбугатта, китапларында яктыртылган мәгълүматлар – киләсе буыннар өчен дә кадерле ядкарь. Язмышларын, тиңдәшсез батырлыкка бару юлларын кат-кат өйрәнеп, Шаһинур аларның һәркайсы хакында үз күңеленә дә җуелмас «сәхифәләр» язган икән инде: ТНВның «Ком сәгате» тапшыруларының берсендә шуларны яттан сөйләп шаккатырды фидакарь әдип. Ә бит шул тапшырудан бераз гына элегрәк ул авыр һәм катлаулы операция кичергән, нәтиҗәдә 30 кило чамасы авырлыгын югалткан, онытылырлык хатирәләре онытылган иде. Шуннан соң да ул, саваплы иҗатын дәвам иттереп, «Батырлык кайтавазы» исемле зур күләмле китабын эшләп бетерергә үзендә көч тапты. Инде Татарстан китап нәшрияты бу күркәм хезмәтне бастырып та чыгарды. Рәхмәтле Шаһинурга, мөгаен, фидакарьләрчә эшләрендә изге исемнәре һәм батырлыклары тынгысыз әдип тарафыннан халык хәтеренә кайтарылганнарның рухлары да, әтисе васыятенә тугрылыгы да ярдәм итәдер. Фронттан башы каты җәрәхәтләнеп, ике күзе дә сукыраеп кайткан Кызыл Йолдыз орденлы Әхмәтсафа олы улына яшьтән язгалый башлаган темасын ташламаска, үзе кебек сугыш ветераннарының һәм шәһитләренең, хатыны Герой-ана Гөлзәйнәп кебек тыл каһарманнарының фаҗигале язмышын һәм батырлыгын әсәрләре аша сөйләргә дә сөйләргә васыять иткән иде бит. Әхмәтсафа белән Гөлзәйнәпнең унбер баладан иң өлкәне Шаһинур әлегәчә шул васыятьне үтәү юлында.

Туган ягы Мамадыштагы очрашуларда якташлары эзтабар-әдип Шаһинур Мостафинны, зур иҗади хезмәтләре өчен, Татарстанның Габдулла Тукай исемендәге Дәүләт бүләгенә тәкъдим итәргә кирәк дигән фикер белдерделәр. Шаһинурның Татарстан Язучылар берлегендәге каләмдәшләре дә бу фикерне хупласалар һәм тәкъдим гамәлгә ашса, әдипнең рәхмәтле иҗатына лаеклы җавап булыр иде.

Рәфыйк Шәрәфиев, Шаһинур Мостафинның Казан дәүләт университетын читтән торып бергә тәмамлаган сабакташы,

Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре.

Фото: Татар-информ