Каенанадан узып булмый яки аерылышырга куркырсың

Очраклы танышу
Светлана халыкара хәйрия оешмасында баш хисапчы булып эшләгән. Ә Радж аларның оешмасы чакыруы буенча Минскига тәҗрибә уртаклашырга килә. Ул күзләре күрмәүче балалар өчен ачылган мәктәптә эшли икән. Чит ил кунагы өчен аерым программа әзерләнә, аны шәһәрнең төрле оешмаларына алып баралар. Һиндстанга китәр алдыннан, аэропортка барырга иртәрәк булганлыктан, аны Светлана эшли торган офиска каһвә эчәргә чакыралар.

– Кызлар мактап телгә алган кунакны күрми дә калдым дип кенә уйлаган идем, язмыш безне бер дә уйламаганда очраштырды да куйды. Минем белән таныштырганда күзләребез очрашты һәм аның күзләрендә ниндидер очкын күреп калдым. Ул бик кызыклы әңгәмәдәш булып чыкты. Соңыннан барыбыз бергә җыелып аның фотоаппараты белән фотога төштек. Бер кызыбыз Раджны фейсбуктан эзләп тапкан булган. Минем дуслардан Раджны тап та, фотоларны сорап хат яз әле дип, нишләптер ул миңа әйтте. Менә шуннан аралаша да башладык. Шул кечкенә генә хат бөтен тормышымны үзгәртеп куйды, – дип сөйли яңа танышым.
Күпмедер вакыт аралашканнан соң Радж Светлананы Һиндстанга кунакка чакыра һәм шунда булган өч атна эчендә алар бер-берләрен яратуларын аңлый. 2015 елда өйләнешеп, Һиндстанның Көнбатыш Бенгалия штатында яши башлыйлар.

– Яңа илдә яши башлау җиңел булды дип әйтә алмыйм, әмма ияләшү чорын тиз үттем. Тормыш ритмы, яшәү кыйммәтләре, менталитет, ризык, һава шартлары, тагын бик күп яклары белән аерылып тора ул Һиндстан. Анда бик күптөрле халык яши, һәрберсенең үз теле, мәдәнияте бар, хәтта сари кию ысуллары да төрле. Монда һәр йөз чакрым саен бер-береннән бик нык аерылып торган төрле культураларны очратырга була. Һинд теленең 2 меңнән артык диалекты гына бар. Каенанам белән каенатам икесе ике җирлектән, алар өйләнешеп яши башлаганда бер-берләренең телен аңлый да алмаган, үзара инглиз телендә генә сөйләшкәннәр, – ди Светлана.

Бер йортта утызлап кеше яши
Һинд халкы бер зур йортта берничә буын бергә яшәүне өстен күрә. Шул рәвешле гаилә традицияләре саклана, балаларда олыларга ихтирам тәрбияләнә. Өлкән буынны балалары һәм оныклары карый, чөнки монда пенсия аерым категория кешеләргә генә бирелә.

– Без дә иремнең әти-әнисе, аның абыйсының гаиләсе белән бергә тугыз кеше яшибез. Без моны өч гаилә дип әйтәбез, ә алар аны бер гаилә дип саный. Кызлар кияүгә чыгып, ирләренең йортына китә, ир балалар хатыннарын әти-әниләре йортына алып кайта. Гаилә ишәйгән саен, йортка өстәмә корылма төзиләр. Шул рәвешле бер йортта утызар кеше яшәүче гаиләләр дә бар. Аш бүлмәсендә өйдәге иң өлкән хатын-кыз – әни кеше хуҗа. Нәрсә пешереләчәген ул хәл итә, кирәк-яракларны карап тору да аның өстендә. Ә киленнәр ул кушканны эшли. Өйдә хуҗа кеше дә иң өлкән ир-ат, аның вафатыннан соң ул вазифа олы улга бирелә. Чит культурада тәрбияләнгән кешегә моны кабул итү бик җиңел түгел, чөнки хатын-кызның үзе теләгәнчә нәрсәдер пешерәсе, катышасы килә, тик менә каенанадан узып булмый. Ил эчендә генә дә төрле культуралар яшәгәнлектән, күп нәрсәләр, шул ук ризыклар да төрле һәм бер-береннән бик нык аерыла. Шуңа да өйдә аңлашылмаучанлык чыкмасын өчен, улларын да үз этник төркемнәре вәкилләренә өйләндерергә тырышалар. Эре шәһәрләрдә исә һәр гаилә аерым яши, чөнки анда зур йортлар салырга мөмкинлек юк, – ди Светлана.  

Кем туасын белмиләр
Фәкыйрьрәк гаиләләрдә кыз балаларны мәктәпне тәмамлауга ук кияүгә бирергә тырышалар, чөнки аны укытыр өчен акча кирәк. Гомумән, кыз кеше гаиләдә көтеп алынган бала түгел. Элегрәк кыз бала туасын белсәләр, аны төшергәннәр дә. Яңа туганнарыннан да котылырга ашыкканнар. Шуңа да Һиндстанда ир-атлар күбрәк. Хәзер инде хатын-кызга УЗИда баланың җенесен әйтмиләр икән. Бу тыелган. Зур акча бирсәң дә әйтмиләр, ди. Табибның серне чишкәнен белә калсалар, аның да, клиниканың да лицензиясен алалар. Светлана да баштарак кыз баламы, ир баламы туасын белмәгән. Америкага баргач кына, УЗИ үтеп, кыз табачагын әйткәннәр.    

Туйларны зурлап, бик күп кунаклар катнашында уздыралар. Ә менә улын кемгә өйләндерәсен, кызын кемгә кияүгә бирәсен, туйның кайчан булачагын, ничек оештырылачагын өйдәге өлкән кешеләр хәл итә. Егет белән кыз өйләнешкәнче бер-берләрен белмәскә дә мөмкин, олылар килешеп кайткач кына туйга кадәр очрашып танышырга яки интернет аша аралашырга рөхсәт итәләр. Шуңа микән, һинд гаиләсе дөньяда иң нык гаилә санала, анда аерылышучылар да бик аз. Светлананың әйтүенчә, монда аерылышу процессы бик катлаулы икән. Аерылышканнан соң, ир-ат хатынына бик зур суммада акча бирергә тиеш була.

Тол хатын ак сари кия
Һиндстан үзенең милли костюмнары белән дә данлыклы. Хатын-кызлар арасында традицион киемнән йөрүчеләр дә, Европача киенүчеләр дә бар. Аякларны күрсәтеп йөрү килешми, шуңа да күбесе күлмәк астыннан йә чалбар, яки легинсы кияләр.

Традицион кием булган сарига карап, аның хуҗасының кайсы төбәктән яки культурадан булуын билгелиләр. Аны төсе, бизәкләренә, кию рәвешенә карап аңларга була, ди яңа танышым. Сари хуҗасының статусын да ачыкларга булыша. Әйтик, индуизм традициясе буенча, тол хатын күбесенчә ак төстәге сари кия, ире вафатыннан соң ул төрле төслене кияргә тиеш түгел.   

Май ашыйлар, ә йомырканы – юк
Һиндстанда төп ризык, әлбәттә инде, дөге. Аннан кала икенче урында ясмык.
Илнең күп халкы – вегетариан. Монда хәтта теш пастасы белән сабынга да вегетарианнар өчен дип язып куялар, һәм аларның составында терлек мае бөтенләй юк. Шул ук вакытта май, сөт һәм сөт ризыкларыннан баш тартмыйлар. Алар әйтүенчә, сөт алыр өчен терлекне үтерергә кирәкми һәм моны үзләренә рөхсәт итәләр. Ә менә тавык йомыркасын ашамыйлар, чөнки аңардан чеби чыга, аның тормышына кул салу санала. Кайбер йортларга аларны алып керү дә хөрмәтсезлек билгесе, ди хәтта.

– Базардан алган йомырка белән танышларымны үпкәләтүдән куркып, аларның кибетенә дә керергә кыймыйм. Ә безнең гаиләдә беркем дә вегетариан түгел һәм ул яктан миңа бик җайлы булды. Сыер һәм дуңгыз ите ирекле сатуда юк, аларны сак кына, белгән урыннан гына алабыз. Радикаль карашлы кешеләр, ит алганыңны күреп, кыйнап китәргә дә мөмкиннәр. Шөкер, үземнең андый хәлгә тарыганым юк. Бенгалия халкы елга балыгын бик ярата. Базарда тере балыклар гына сатыла. Бездәге кебек катырылган балык юк, андыйны алмыйлар да. Тавыкны да базарда гына суеп бирәләр. Нигездә базарга ирләр генә йөри. Бер өйдә берничә гаилә яшәгәч, бакалея товарларын ирем ала, ит, яшелчә, җиләк-җимешне аның абыйсы сатып ала. Ә каената үз акчасына дөге алып кайта. Бездә һәрнәрсә шулай бүленеп куелган. Базарга ирләр каенана биргән исемлек белән бара. Хатын-кызлар, эшләгән очракта, акчасын үзләрендә калдыра. Коммуналь хезмәтләргә акчаны ирләр җыелышып түли, – ди Светлана.

Ашаганда, уң кул белән генә ашыйлар. Сул кулга ризык тотып ашарга ярамый, чөнки ул кул белән тәһарәт алалар. Моны белмәвем аркасында, ресторанда оятка калганым да булды, ди әңгәмдәшем. Берәр нәрсә биргәндә дә, әйтик, кибеттә акча түләгәндә дә, уң кул белән генә бирергә кирәк. Турист булып килә калсагыз, шуларны истә тотыгыз, дип сүзен җөпләде Светлана.