Чит җирләрдә кычыткан да кадерле

“Сагынам, сеңлем, сагынмаган кая ул. Яшь барган саен җирсү дигән әйбер көчәя икән. Юкса, Үзбәкстандагы тормышым бик яхшы. Өч малаем, ирем, оныкларым янымда. Әмма туган җирем тарта. Татарстанда үскән үләнне аяк астында күрәм икән, иелеп сыйпыйм. Эт эчәгесенә кадәр кадерле. Шуның  арасыннан яланаяк йөрисем килә. Ә Үзбәкстан туфрагында ул мондагы кебек җәелеп, иркенләп үсми”, - ди Райлә апа.  

Арча районының Шекә авылында туып үскән Райлә апаның Үзбәкстан якларына китеп төпләнүенә 53 ел. 11 балалы гаиләдә сигез кыз, өч малай үсәләр. Ике ир туганы инде бакыйлыкка күчкән. Шөкер, кыз туганнары барысы да исән-саулар. Сигез кыздан бер Райлә генә читтә. Апасы, сеңлеләре, энесе аның кайтканын сагынып көтеп тора.

Райлә апа үзе дә сизмәстән сөйләшкәндә үзбәк теленә күчә. “Әни, үзбәк телендә сөйләшәсең бит, татарчага әйт”, – дип көлә кызы Тәнзилә Вәлиева. “53 ел анда яшәгәч, кайсы телдә сөйләшкәнемне дә белмим, татарча сөйләшмимме әллә?” – дип аптырый Райлә апа. Аннан тагын татарчага күчә.

Тәнзиләсенә 3 яшь вакытта Үзбәкстан якларына китә алар. Ире Ганиҗан белән дүрт малай, бер кыз үстерәләр. Тәнзилә үсеп җиткәч, Татарстанда калган әби-бабайсы кызны бу якларга кайтарасы килү теләге белән яна. Медицина юлыннан китәргә карар кылган кыз, мәктәпне алтын медаль белән тәмамларга тиеш була. Тик укытучылар гаебе белән медаль эләкми кала. Үпкә хисен үскән җирендә калдыра да, әби-бабайсы янына, кендек каны тамган туган ягына кайтып китә. Институтка керү мөмкинлеге булмагач, шәфкать туташы һөнәрен үзләштерә һәм сәламәтлек саклау өлкәсендә эшли башлый, тормышка чыга.

Раилә белән Ганиҗан Абделҗановларның Татарстанга кайтулары ешая. Язмыштан узмыш юк дигәннәре дөрестер, Тәнзилә өч бала белән ялгыз кала. Толлык ачысында яшәүче кызларына ярдәм итү максатыннан алтышар ай торып китәләр. “Тәнзиләне тормыш басты, балаларын үстерергә кирәк иде. Аларны кеше итәм дип, Казаннарга йөреп эшләде. Безнең янга кайта алмады, үзебез килдек. Элек без ярдәм итәргә тырышсак, хәзер үзләре безгә ныклы терәк, – дип сөенә Райлә апа. – Үзбәкстанда рәхәт дисәк тә, андагы һава Татарстандагы кебек түгел, сулавы авыр. Күкрәкләреңне киң итеп суларга мондагы һавага җитәме соң... Карга басып йөрүләре дә үзе бер рәхәт.  Соңгы елларда газ белән проблема барлыкка килде. Салкында ятмагыз, кышка монда кайтыгыз, диләр. Быел кайтмабыз дип уйлаган идек, үзләре билет алып җибәрде. Картлыгыгыз җылыда узсын диләр. Без исә балаларга уңайлы булсын, йортта күз-колак булыйк, дип кайтабыз. Тәнзилә егетләр янына киткәндә кышкы чорда өй буш калмасын дибез.”

Бердәнбер кызын Украина җирләренә чыгарып җибәрү дә ана кешегә рәхәт түгел. Әмма кирәк, анда кемнеңдер газиз баласы халыктан ярдәм көтә.  Кызы куркыныч сәфәргә чыгып китсә дә, игелекле эштә. Ана шулай дип юата үзен. Авыл халкы белән бергә Раилә апа да кызы эшли торган Ташкичү клубына челтәр үрергә йөри. “Егетләргә бераз файдам тисен, дим. Тәнзилә белән хезмәттәше Гөлфия юлга чыгып киткәч, йокысыз төннәрем башлана. Барма, дип тә әйтә алмыйм. Анда бит кемнеңдер газиз балалары. Егетләр алар килгәнне сагынып көтеп тора. Кызым, җаным, телефоның тота торган урыннарда исәнлегезне әйтеп хәбәр җибәр дим”, – ди Райлә апа.   

Тынычлык сагында чит туфракта торучы егетләргә меңләтә авыр икәнен аңлый Райлә апа. Ярый ла ул, сагынуын басар өчен туган якта үсә торган үсентеләрне моннан алып китеп бакчасына утырта. Ә егетләрнең шартлары бөтенләй башка. Кызы үз күзләре белән күреп кайткач, әти-әнисенә дә сөйли. Бергәләп алар өчен борчылалар. Райлә апа Үзбәкстан якларында безнең якларда үсә торган үлән күрсә, безнең як үләне бит бу дип яратып карап тора. Ә егетләр алай хисләнә алмый, алар көрәш сызыгында. Менә шуларны уйлый да, шөкер итә. Аңа тагын ни кирәк. Балалары инде үсеп җиткән. Өч улы үзе яши торган илдә. Бер улы апасы янына Татарстанга кайтып төпләнгән. Менә шул сагыну гына бар.  

– Кычытканга кадәр кадерле. Мин бит аны сулар сибеп, бакчамда иркәләп үстерәм. Узган җәй Тәнзилә җир җиләге үсентесе алып килде, аны үстерә башладым. Ганиҗан да безнең як табигатен ярата. Ул да кышны сагынып, һава сулыйм, дип кайта. Балалар да, оныклар да, туганнарым да үзен сагынып көтеп тора. Тәнзиләнең балалары кечкенә вакытта җәйге чорда да кайта иңдек. Ул вакытта бакчадан кермәде, чебиләргә кадәр үстерде.

Юкса, үзләре дә шәхси йортта яши. 15 сутый җирдә күпләп роза, хризантема чәчәкләре үстереп саталар. Машиналар белән килеп алалар икән. Чәчәк үстергән акчасына Райлә апа гомрә хаҗына – кече хаҗга да барып кайткан.

Инде китәр вакытлары да якынлаша. Элегрәк алтышар ай рәхәтләнеп тора алганнар. Хәзер чит илләрдә яшәүчеләргә таләпләр үзгәргәч, өч айдан артыгын яши алмыйлар. Февраль ае Үзбәкстан өчен яз башы. Көннәр җылынып, табигать уянган чор. Андагы матурлыкны сагынып кабат юлга кузгалырга әзерләнә алар.