"Акчаң булса, кешегә булышып  була, булмаса бернишләп тә булмый..."

Никадәр кырыс, таләпчән кеше булуына карамастан, табигатьнең бөтен нечкәлекләрен тоемлап, фотога төшерүче бик хисчән рәссам да икән әле ул.
– Без 250 төрле авыл хуҗалыгы машинасы ясыйбыз – культиваторларыбыз, тракторларыбыз бар. Детальләрнең 85 процентын үзебез ясыйбыз. Моның өчен бик көчле станоклар паркыбыз бар. Алар бик заманча, чит илдән кайтартылган. Без бу үзгәрешләргә кадәр алдан нык аяк киенеп калдык. Ун еллап шулай эшлибез. Теләсә нинди  авыл хуҗалыгы агрегатын ясый алабыз. Шушы көннәрдә, чит илдән утырту комплекслары, тракторлар, культиваторлар керми башлады, без боларның барысын да үзебездә ясый алабыз, – дип сөйли Илгиз Исламов.

Аның сүзләренчә, җитештергән товарлары Россия буйлап таралган. Шуның Мөслимдә бер-икесе, республикада унбишләбе калса, калган 1200ләп агрегат бөтен Россиягә җибәрелә. Казахстан үзе генә дә җитештерелгән товарның 15 процент ала икән. 

Россиянең шушы юнәлештә эшләүчеләр арасында 35-40 процент базарын  алып тора алар (кайбер өлкәдә 80 процентын билиләр хәтта!). Мәсәлән, Россиядә чыга торган 2 мең культиваторның 600ен алар ясый. Илгиз Исламов әйтүенчә, аның  кул астында 250ләп кеше эшли. Мөслимдә генә түгел, Чаллы һәм Сарманда да зур эш алып барыла. Хезмәт зур җаваплылык сорый, шуңа да монда үз эшен белә торганнар гына тупланган.
– Үзебезнең чәчкечләр белән чәчеп, үз тракторларыбыз  белән эшлим. “Импортный” трактор җәй уртасында ук туктады. Акча да бар, сатып алырга әйберсе юк. Бөтен ышаныч үзебезнекендә. Итальян тракторым елына 15 кенә көн эшли. Үзем  ясаган 7 трактор бар. Республикада  әйбәт уңыш булды, без дә 44-45 центр уңыш алдык. Үзебезнең орлык, үзебезнең чәчкеч, артык агуын кертмәдем, гербицидын сипмәдем. Кайбер басулар 60 центрлап уңыш бирде. Бөтен складларга ипине коры килеш тутырып куйдык. Басуда берни дә калмады. Бөтенесе дә үзебезнең техника ярдәмендә, – дип сөйли Илгиз әфәнде үзенең эшчәнлеге турында. 
Биредә зур эш алып барыла. Машина төзү компаниясе эшчәнлеге киң җәелдерелгән. “Кеше бик белеп бетерми. Шушы Мөслимдә, Президентыбыз әйткәнчә, дөнья дәрәҗәсендә техника ясыйбыз. Моңа күбесе ышанмый. Авыл хуҗалыгы институты бетергән егетләр ничек эшләсеннәр инде дияргә мөмкин”, – дип сөйли Илгиз Исламов. Ул авылда яшәүче кешенең дә дөнья масштабында фикер йөртерлек көче барлыгын аңлатты безгә. Чынлап та авылда да бик башлы егетләр бар. “Ставропольдән яңа тип агрегат сорадылар, менә  аны конструктор ясап алып керде. Моны җитештерүгә куялар да, бер атнада ясыйлар. Әгәр дә моны ясыйсыз икән, егермене алабыз диләр. Үзебездә конструкторлар, үзебезнең белгечләребез җитәрлек”, – ди Илгиз әфәнде.

Үзе дә шушы Мөслим мәктәбен алтын медальгә тәмамлап чыгучыларның берсе ул Илгиз Исламов. Физика-химиядән район күләмендә генә түгел, хәтта республика олимпиадасында катнашкан. Үзе әйткәнчә, шәһәрнең махсуслашкан тирәнтен белем бирә торган мәктәп укучысы белән бергә ярышкан. 
– Шул теоремалар, таблицалар... Шул ук белем инде ул. Аның каравы мин бәрәңге утырта, бәрәңге  ала беләм. Ипиең  дә кайда үскәнен аңлатырга кирәкми, – ди ул.

Ул авыл хуҗалыгы тармагында 30 ел шөгыльләнә инде. Быел 25нче тапкыр икмәк җыеп алган. Үзе әйткәнчә, биредә генә дә ул 26 ел фермер булып эшли. Шуңа да аның элеватордагы, ашлык складындагы икмәккә карап сөенүе дә юкка түгел. Ашлык чын мәгънәсендә валюта бүген. 

Илгиз әфәнденең тагын бер үзенчәлекле мавыгуы бар – ул табигатьтәге бар матурлыкны фотога төшерергә ярата. Бөтен төр бөҗәкләрне, иген кырларын, кояш баешы, кояш чыгышы – бөтенесе дә аның фотокамерасына эләгә. Аның фотографларча тоемлавы, төшерү осталыгы соклану гына уята. 
– Күбрәк табигатьне күзәтәм. Бик үзенчәлекле кадрларны, матурлыкны төшермичә кала алмыйм. Табигатьтән дә матуррак әйбер юк. Әти миңа  “Смена-8М” фотоаппараты сатып алып бирде. Мәктәптә 4-5нче сыйныфта укыган чак, менә шуннан бирле үзебез төшереп, үзебез карточкалар ясадык. Менә чикерткә, менә  бер юньсезе таш өемен юл кырыена китереп аударган, шунда көнбагыш үсеп чыккан, матур бит. Әнә комбайннар тузанда йөри.  Фотоаппарат шәп, объективы зур, 200ле. Боларга карап зоология, биологияне өйрәнеп була. Табигатьне күзәтәсең, чикерткәләр дә бер вакытта гына оча, – дип сөйли ул йөзләгән фоторәсемнәрен безгә күрсәтеп.

Аның хәйриячелек буенча да зур эшләр алып баруы бөтен кеше белә. Үзе ул бу турыда сөйләп йөрергә яратмый. Шулай да мобилизациягә алынучыларга да акчалата ярдәм күрсәтүен белеп алдык. “Акчаң булса, кешегә булышып  була, булмаса бернишләп тә булмый инде”, – дип кенә сүзне йомгаклап куясы килсә дә, аның  озак еллар дәвамында игелекле эшләрен санап кына бетерерлек түгел. 12 ел рәттән  “Ел хәйрияче”се булган кеше дә ул. Кылган игелекле гамәлләрен  дә санап башкармый. 
– Мин медик түгел. Кайбер кешегә компьютер томографиясе үтәргә кирәк. 4-5 мең сум тора ул. Кайберәүләргә даруны Германиядән кайтартырга кирәк, – ди ул. 
Кешенең гомере берничә мең акчага гына бәйле булырга мөмкин. Шуңа да ярдәм сорап килгәннәрне кире бормый. 

– Дөресен генә әйткәндә, аны бик авыр хәлдәгеләре ярдәм дә сорамый. Бу эш белән хатыным Кадрия шөгыльләнә. Илгиз, әйдә бу кешегә  булышыйк әле, ди. Элек чит илдән дә дарулар кайтарттыра идем. Кемнәрнедер чит илгә дә җибәргән булды. 100 процент бернигә гарантия биреп булмый. Шулай да кешедә өмет уяна, – ди Илгиз Исламов. 

Ул бу хакта сөйләп йөрергә яратмый.  Короновирус башлангач та Мөслим хастаханәсенә күпләп кислород аппаратлары кайтарта. Ул чакта нәрсә кирәк дип, үзе башлап йөри. “Бик күп кеше чирләде, үлде. Үзем дә чирләдем, даруы юк. Мөслим халкына ярдәм булсын дип башта 3-4 кислород, аннан тагын 10ны алдык. Әгәр дә бер кешене коткарганмын икән, сөенәм. Акчаны эшләп була, кешене кире кайтарып булмый. Картая-картая, әллә ниләр уйлыйсың икән. Булышып булганда, нигә булышмаска”, – ди ул үзенең гамәлләре турында.

Әллә кайларга, әллә кемнәр итеп чакырсалар да, шушы Мөслимнән чыгып китми ул. Төпчек малай булуы бер роль уйнаса, туган җиргә карата да фикерләре бик үзенчәлекле аның. 
– 56 ел монда яшим, ике ел армиядә генә булдым. Нигә китмәдең дигәннән, миңа монда рәхәт. Кирәк икән бөтен җиргә барып җитә алам. 1 сәгатьтә Чаллыда булам, аннан 15 минуттан аэропортта. Сәгать ярымда – Мәскәүдә. Мәскәүдә кеше аэропортка барганчы, күпме вакытын үткәрә. Шәһәрдә ашаган салатны минем өйдә хатын биш минутта үзебезнең кыяр-помидордан турап бирә. Тегермәндә он тартам, камыр ясыйм да, бакчада үскән суган ашыйм. Җәй буе кыяр ашыйбыз, кишер, помидор үзебезнеке. Бакчага чыгам да алма, слива ашыйм. Эштән кайтышлый миләш чыпчыклары килгәнче миләшне бер уч кабып җибәрәм. Хәзер асфальттан гына эшкә йөрибез. Шәһәр булмасак та, без дә барысы да бар. Авыл җирендә дә рәхәт, башка авылларда ничектер, мин белмим, әмма Мөслимдә бик тә уңайлы безгә, – дип сөйли үзенең тормыш принципларын Илгиз әфәнде. 

Миңа аның тормыш фәлсәфәсе бик тә ошады. Җир кадерен шушы җирдә туган, шуңа береккән кешеләр бигрәк тә яхшы аңлый.