«Гаиләдә ничә бала булырга тиеш?»

Әлеге сорауга «ШК» журналистлары Марат КӘБИРОВ белән Йолдыз ШӘРАПОВА җавап эзли

«Ходай ничек кушса, шулай булырга тиеш», - ди бер танышым. Шулай җиңел генә булса, бик әйбәт булыр иде дә ул... Төгәл сорау булса да, моңа төгәл генә җавап биреп булмый икән.
Беренчедән, «гаиләдә ничә бала» дигән сүз баланың гаиләдән тыш та булу мөмкинлеген күз уңында тота кебек. Баланың ничәсе гаиләдә, ничәсе читтә булырга тиеш дигән сыман яңгырый һәм: «Үз хатының тапкан балаларның барысы да үз гаиләңдә булырга тиеш», - дигәнрәк җавапка этәрә. Бу бик дөрес сүз кебек ишетелсә дә, шунда ук икенче сорау туа: «Ә хатының тапкан балага ­синең катнашың бармы? Әллә «на халяву» гына әти исемен күтәрергә җыенасыңмы?» Ниндидер эш эшләргә, артык хәрәкәт ясарга бик атлыгып тормасак та, бу мәсьәләдә «халявщик» исемен күтәрәсе килми.

Уйлана башласаң, шулайрак килеп чыга. Ә уйламыйча гына җавап бирсәң... төп-төгәл итеп... Ну, алай булса, мин күз дә йоммыйча: «Гаиләдә егерме бала булырга тиеш», - дип әйтер идем. Табигать шундый мөмкинлек биргән. Әгәр хатын-кыз егерме яшьләр тирәсендә беренче баласын тапса, аның ана булу сәләте кырык бишләргә кадәр дәвам итсә... ара-тирә берәр ел ял итеп алса... Ел саен бер баладан нәкъ менә егерме килеп чыга.
Бу вузлар проблемасын бер селтәнүдә хәл итә: кызлар югары уку йортына кереп маташмый, урта мәктәп тәмамлап кияүгә чыгалар да бала табып тик яталар. Кызымны кая эшкә урнаштырыйм икән, хатынымны кая урнаштырыйм икән дигән проб­лема да юкка чыга. Азгынлык күренеше дә тамырыннан йолкып атыла. Хатын-кызда инде матур булып күренү, ирләр күзенә чалыну, сулга йөрү теләге югала. Ни дисәң дә, егерме бала - уен түгел, ул теләсә нинди пәрәнҗәдән дә ныграк сак­лый ала.

Милли мәсьәләдә бу аеруча отышлы. Күз алдына гына китереп карагыз. Кырык ел эчендә без җиде миллион татардан, якынча, йөз кырык миллионга әйләнәбез, һәм берничә буын алышынуга - миллиард тирәсенә. Бу инде безнең мөстәкыйль дәүләт турындагы хыялларны вак нәрсәгә әйләндерә, чөнки миллиард татар бөтен җир шарына түбәтәй кидерергә сәләтле. Киләсе гасыр азакларына инде безгә, ким дигәндә, биш планета кирәк булачак: Казан татарлары өчен, мишәрләр өчен, Башкортстан татарлары өчен, Әстерхан татарлары өчен. Һәм Кырым татарлары өчен. Ә керәшен татарларын Җирдә калдырабыз, урыслар белән бергә чукынышып йөрсеннәр шунда.

Ләкин егерме бала ул - табигать биргән мөмкинлекнең иң югары ноктасы. Өстәвенә табиблар да ел саен бала табуны хупламый, организм берәр ел ял итеп алырга тиеш, дип белдерә. Димәк, ун бала кала. Ун бала да аз түгел, бары тик югарыда телгә алынган стратегик планнар ике тапкыр акрынрак чынга ашырылачак дигән сүз генә.
Монда кайберәүләр: «Ник хәерче үрчетергә?» - дип каршы төшә. Беренчедән, һәр бала үз ризыгы, үз бәхете белән дөньяга килә. Икенчедән, ун баласын да менә дигән итеп карап үстерүчеләр бар. Бердәнбер баласын карамаганнар да җитәрлек. Кешенең байлыгы-ярлылыгы балалар санына турыдан-туры бәйледер дип уйламыйм. Шулай булгач, һәр гаиләдә унышар бала булырга тиеш - и баста!

Бу язманың мәгънәсезлеген сез күптән тойгансыздыр инде. Ниһаять, үзем дә аңладым. Беләсезме ни өчен? Өйләнешкәнче үк әле, мәхәббәтнең кайнар учагында кетердәп янып йөргән чорда, бер көтү балалар үстерербез дип хыял кора идек. Тик ни өчендер алар икедән узмады. Мондыйлар бер без генә түгелдер, дим. Күбегездә ике бала ич. Ә ник икәнен төшенәсезме?

Үземнең фатирда ун бала йөгерешеп йөрүен күз алдына китердем. Ун кеше монда, ун шәхес. Менә алар иртән торалар, кемгәдер - бакчага, кемгәдер - мәктәпкә, кемгәдер институтка барырга кирәк. Тик аңа кадәр юынырга, башка хаҗәтләрне үтәргә... Хәзер ванна ишеге төбендә чират... Аннан соң кухняга керәләр... Монда да аларның барысы берьюлы сыймый...

Җайланмаган безнең фатирлар ун бала үстерү өчен. Алар, нигездә, ике-өч бүлмәле, мәйданнары - 40-90 кв м тирәсе. Ә ун бала өчен һәр кешегә 12дән исәпләгәндә дә, ким дигәндә, 150 кв метр мәйданлы фатирлар кирәк. Җәмгыятебез, шул рәвешле фатирлар теле белән, безгә ике-өч баладан арттырмаска куша. Фатирлар теле белән генә түгел, әлбәттә. Башкаларын үзегез уйлап бетерегез.

Димәк, гаиләдә ничә бала булырга тиешлеге әллә кайчан хәл ителгән инде. Яки бер-ике-өч бала табасыз, яки башка җәмгыять төзисез - бүтән юл юк.

Марат Кәбиров

Иң беренче җавап Аллаһы Тәгалә күпме бирә, шулкадәр. Кайберәүләргә берне дә бирми әнә. Ләкин гаиләдә бала саны ир белән хатынның уртак карарыннан, аларның сәламәтлекләреннән, тормышка карашларыннан да тора. Тагын ир белән хатынның нинди: зурмы, кечкенәме гаиләдә үсүе дә әһәмиятле дип саныйм.

Мин үзем әнигә бер кыз булып, тулы булмаган гаиләдә үстем. Күршедәге шау-гөр килүче зур-тату гаиләләргә гел сокланып, бераз көнләшеп тә яшәдем. Үземнең гаиләм дә шундый булса иде, дип хыялландым. Кияүгә чык­канда ук «өч балам булачак!» дип планлаштырып куйган идем. Бәхетемә, ирем дә балалар ярата торган, кече күңелле, олы җанлы кеше булып чыкты һәм без өч кенә түгел, ә дүрт малайга тормыш бүләк иттек. Аннары бер кечкенә кызны да үзебезгә тәрбиягә алдык. Шулай итеп, безнең гаилә 7 «мин»ле (7Я)чын гаиләгә әйләнде. Кемнәрдер моны ишеткәч. бик күп түгелме соң дип аптырап калалар. «Юк, кайвакытта җитмиләр дә әле», - дим, уенын-чынын бергә кушып. Чынлап та шулай, эш кушарга кеше калмаганда, азбалалы гаиләләр ничек яшиләр икән, дип аптырыйм еш кына.
Әйе, хәзерге заманда күпләрнең күп бала үстереп җәфаланасы килми. Үзе өчен яшәп калырга яисә карьера баскычыннан өс­кә үрмәләргә тырыша. Бер яки ике бала белән генә калган гаиләләр күпчелекне тәшкил итә. Рәсәйнең һәр гаиләсенә 1,5 бала туры килүе дә шуңардан. Минем бердәнбер балаларын югалткан гаиләләрне күргәнем бар. Аларны юатырга сүзләр табылмый. Их, нигә яшь вакытта күбрәк бала тапмадык икән дип өзгәләнәләр. Эш үткәч, терсәк якын да бит, тик тешләп булмый.

Бәлки, миңа, хатын-кыз буларак, гаиләдә балалар саны мөмкин кадәр аз булырга тиеш, дип язарга кирәк булгандыр. Чөнки баланы мең газаплар белән дөньяга китерү дә, аны төннәр буе йокламый карау да хатын-кыз җилкәсендә. Әле алай гына да түгел, әни кеше гомере буе баласы дип, аның өчен борчылып, ут йотып яши. Ничә баласы бар, аның йөрәге шул кадәр кисәккә бүленеп, парә-парә килеп сызлана. Ләкин укучым кичерер, бер төрле уйлап, икенче төрле эшләп, өченче төрле яза белмәгәнгә, ни уйлаганымны гына кәгазь битенә төшердем. Болай язганга әбиләребезнең дә рухы шат булыр дип уйлыйм. Чөнки алар Аллаһы биргән һәр балага яшәү бүләк иткәннәр, хәзергеләр кебек елына ике-өч тапкыр, гөнаһсыз җаннарны корбан итмәгәннәр. Әниемнең әнисе Гөлмиҗамал әбием тугыз балага якты тормыш биргән. Тик бишесенең гомере кыска булган шул. Мин дә әбиемнең «Ана даны» медален тагып уйнап үстем. Мине дә әбиемә охшаган, диләр. Мондый батыр фидакарь аналар ул чорда бик күп иде.

Кызганыч, бу хакта үткән заманда язарга туры килә. «Хәзер элеккеге вакыт түгел инде, заманалар башка - урамда XXI гасыр», - дип сөйләнүчеләрне еш очратабыз. Ләкин бит әле һаман да кешелекнең киләчәге турыдан-туры әниләрдән тора. Фәннәр никадәр генә үсеш алмасын, дөньяга килүнең башка юлын уйлап тапмаганнар бит әле. Ә илгә бала кирәк. Күп кирәк. Юкса, ике бала өчен ана капиталы, өченче балага җир кишәрлеге өләшмәс иде.
Кайберәүләр, балаларының аз булуын тормыш авырлыгына сылтап, үзләрен тынычландырырга тырыша. Әйе, нәкъ җырдагыча, бездә хәлләр «Заманалар авыр, юллар ябык». Кризис дигәне дә, нишләптер, безне үз итте. Китәргә уйламый да. Эше дә, бүген булса да, иртәгә булмаска бик мөмкин. Балалар бакчасына түләр, бәгырь кисәгеңнең сәламәтлеген саклау өчен капчык­лап акча кирәк. Аңа тагын ипотеканы да кушсаң... күп нульле түгәрәк суммалар килә дә чыга. Ләкин ул балаңны чын күннән тегелгән туннар кидертми, алтынчы айфоннар тоттырмый, алтынга күмми дә үстереп була бит. Модалы киемнәр, кыйммәтле гаджетлар бе­лән генә балаларыбызны бәхетле итә алырбызмы икән, ай-һай.

Аннары гаиләдә бердәнбер булган бала бик кызганыч тоела миңа. Ул бит үзен генә яратуларын күреп, шуңа күнегеп үсә. Ә тормыш гел бишектә генә селкетеп, иркәләп тормый, яшәү - көрәш ул. Бу үзе зур, үзе көннән-көн катлаулана барган дөньяда әти-әниләре вафатыннан соң, япа-ялгызы калгач, ул берүзе туганнарсыз ни эшләр? Шуңа күрә дә пар канатлы булып та бер генә бала үстерүче гаиләләрне (гафу итегез инде, катырак та була бугай) бала алдында җинаять кылучылар дип саныйм. Ә җинаятьнең берсе дә җәзасыз калмый.
Озын сүзнең кыскасы, гаиләдә ничә бала булса да, алар бәла белән тәңгәлләшмәсеннәр иде...

Йолдыз Шәрәпова