Кытайда пластмассадан дөге ясый башлаган дигән хәбәр шактый шау-шу куптарды. Башкортстанның Ярмәкәй авылында дөгене яндырып та караганнар. Ул видеоязма социаль челтәрләрдә дә таралган иде. Кашыктагы берничә бөртек дөге, газ уты өстендә тоткач, яна башлый һәм кара сыекчага әйләнә.
Ярмәкәйгә баргач, яна торган Кытай дөгесен без дә эзләдек. Авыл халкы бу хакта белә булып чыкты, безне күпләп товар сатыла торган складка җибәрделәр. Кибеттә килолап дөге сатыла торган әрҗә тирәсендә берничә хатын-кыз да шул дөге турында күз куерта иде.
– Бу теге яна торган Кытай дөгесе, ди. Чынлап та яна, үзем сынап карадым. Менә шулай алдалап яталар инде безне. Ә без бар нәрсәне ашыйбыз.
– Ул кытайлар нәрсә генә уйлап чыгармый. Дөгене пакеттан эшлиләр, әле йомырка ясарга да өйрәнгәннәр, ди. Сарысы урынына желатин кулланалар, имеш.
– Булдыра кытайлылар. Тиздән кеше ясый башларлар инде...
Дөге Кытайныкы ук булып чыкмады чыгуын. Әрҗә кырыена «Россия, крупа рис круглозерный, 1 сорт, вес 1 кг 42 руб 50 коп» дип кенә язганнар. Кайдан кайтартылганы, кем җитештергәне турында мәгълүмат юк. Серле дөгене без дә алдык. Кассада пакетка ябыштырылган чекта «Краснодар краенда җитештерелгән, I сортлы «круглозерный рис» диелгән. Иң сыйфатлы дөге җитештерелә торган төбәк бит югыйсә.
Өйгә кайткач, яндырып карадык. Яна. Өйдә булган башка ярмалар да яна. Дөгенең сыйфатын тикшертер өчен, Татар төбәкара ветеринария лабораториясенә мөрәҗәгать иттек. Анда дөгегә лаборатор тикшерү уздырдылар.
Лаборатория агрономы Рамилә Таҗетдинова аңлатуынча, дөгенең януы аның сыйфатын билгели торган күрсәткеч була алмый. Бөртекләрне билгеле бер температурага кадәр кыздыргач, аларның януы гадәти хәл, чөнки аларның составында майлар бар. Ә менә янганда нинди ис бүленеп чыгу күп нәрсә турында сөйли. Пластмасса дөгенең исе әллә кайдан аерылып торачак.
Тикшерү анализлары буенча, дөгедән ят исләр килмәгән. Аның составында пластмасса, пакет ише ят әйберләр дә ачыкланмаган, шулай да кимчелекләре җитәрлек. Дөгене пешергәч, аның сыйфатсыз булуы ачыкланган, ул әчкелтем, тәмсез булып чыккан.
– Бөртекләр арасында өлгереп җитмәгән аксыллары күп, алар пешергәндә изелә, шулай ук 1,5 миллиметрлы тишек аша иләнә торган вак бөртекләр күп. Бу да дөгенең сыйфаты яхшы түгел дигән сүз, – диде Рамилә Таҗетдинова.
Дөгедәге этикетка да тиешле таләпләргә җавап бирми. ГОСТ 6292-93 таләпләре буенча, этикеткада «Крупа рисовая шлифованная I сорт» дип язылырга тиеш булган. Ә анда «Крупа рис круглозерный I » дип күрсәткәннәр. «Мондый атама ГОСТ буенча бөтенләй кулланылмый», – диде белгеч.
Кибеттә дөге сатып алганда, нәрсәгә игътибар итәргә?
Татар төбәкара ветеринария лабораториясе агрономы Рамилә ТАҖЕТДИНОВА киңәшләре:
Кибеттә сатып алганда дөгене карап кына бәяләп була. Сыйфатсыз дөгедә ак төстәге бөртекләр күп очрый, алар акбур сыман ак булып аерылып тора.
Саргайган дөгенең бозылган булуы бар. Бу, гадәттә, ярманы дөрес сакламау нәтиҗәсе. Мондый дөге сәламәтлек өчен зыянлы.
Әйбәт дөге тигез, бер төрле булырга тиеш. Бөртектә ак сызыклар, буй-буй төсләр күзәтелсә, дөге уалган булса, ул югары сортлы булып саналмый. Иләрлек дәрәҗәдә вакланса да начар. Димәк, аны дөрес эшкәртмәгәннәр, артык киптергәннәр.
Пешергәндә, сыйфатсыз дөге кесәл сыман була. пылау еш кына боткага әйләнә, бу тәмдә дә чагылмый калмый.
Кибеттә дөге алганда, аның сыйфат таләпләренә җавап биргәнлеге турында сертификат сорарга мөмкин.
Товар сыйфатсыз булганда нишләргә?
Дәүләт алкоголь инспекциясенең Казан территориаль органы бүлегендә әйдәп баручы белгеч Гөлфия Чурфина:
– Ашамлыкларны кибеткә бары сыйфатсыз булганда гына кире кайтарырга мөмкин. Дөгегә килгәндә, кулланучы канәгатьсез калса, ярманың сыйфаты ошамаса, кибеткә мөрәҗәгать итә ала. Дөрес, сыйфаты начар булуын расларга кирәк. Әгәр ярма күгәргән, тәм кергән булса, барысы да аңлашыла. Тик кайчакта сыйфатны күз белән генә карап бәяләп булмый. товарны кибетче кабул итмәскә дә мөмкин. Андый очракта Роспотребнадзорның Татарстан идарәсенә шикаять юлларга була. Гаризада дөгенең кайсы кибеттән сатып алынганлыгын, адресын, товарның кайда җитештерелгәнлеген, бәясен, кыскасы, товар турында тулы мәгълүматны күрсәтергә кирәк. Чекны, дөгенең үзен алып килсәң дә комачау итми. Аннары белгечләр шул кибеткә барып, шул ук дөгене экспертизага алып, тулы лаборатория тикшерүе уздырачак, нәтиҗә ясаячаклар.
фото:YouTube
