Ленин оныклары әле дә бәйрәм итә

Октябрьдә туганнарның Ленин була бабасы, дип җырлыйлар иде элек. Комсомол оешмасына нигез салынуга 100 ел үтсә дә, әле дә булса ул чор истәлекләре халык күңелендә саклана. Комсомол оешмалары бетерелүгә дә инде ничә дистә ел. Ә элеккеге комсомоллар хәзер дә ул чакларны сагынып искә ала.

Комсомолның асылы нидә?

Белүебезчә, комсомол дәүләт һәм җәмгыять эшләре белән идарә итүдә, яшьләргә тәрбия бирүдә, сәяси, халык хуҗалыгына кагылышлы һәм социаль-мәдәни мәсьәләләрне хәл итүдә эшчәнлек алып барган. ВЛКСМ яшьләр арасында коммунистлар партиясе идеологиясен пропагандалаучы төп «корал» була.

Комсомолның иң зур вазифасы исә аң-белемле, хезмәт сөючән, төрле яктан әзерлек­ле коммунизм төзүчеләрне, чын патриотларны тәрбияләү, яшьләрне гамәли яктан коммунистик җәмгыять төзүгә җәлеп итүдән гыйбарәт икәнен хәтерлисездер. 

ВЛКСМ әгъзалары хезмәттә үрнәк күрсәтергә, белем үзләштерергә, мәдәниятле булырга, илнең сәяси тормышында актив катнашырга тиеш була. Комсомол оешмасы Владимир Ленин исемендәге Бөтенсоюз пионер оешмасы белән җитәкчелек итә.

Ләкин мәңгелек дип ышанып яшәгән оешма да бер мизгелдә юкка чыгарыла. 1991 елның 27-28 сентябрендә ВЛКСМның XXII Гадәттән тыш съездында оешма үзенең тарихи вазифасын үтәгән дип бәяләнә һәм таратыла...

Күптән түгел, элек Ленин башы төшерелгән значоклар тагып йөргән абый-апалар, Казанда комсомол оешмасының бер гасырлык тарихына багышланган бәйрәм чарасына җыелды. Хәтта чара да Ленин исемендәге мәдәният йортында узу ниндидер мәгъ­нә төсмере өстәде сыман.

...Мәдәният йортына килеп керүгә, бәйрәмчә музыка уйный. Кунакларны яшь «комсомоллар» каршы ала. Гәрчә алар да, минем кебек үк, комсомол оешмасы хакында китаплардан, интернеттан гына укып белсә дә. Бар да бәйрәмчә киенгән. Элеккеге комсомолларның күкрәкләрендә значоклар. Бер мизгелгә генә 50 ел элек булган чорга кайт­кан кебек буласың. Тик залда барысы да өлкән яшьтәгеләр булу гына чынбарлыкка кайтара.

Татарстанның мәгариф һәм фән министры Рафис Борһанов та шаяртып, атлап түгел, ә йөгереп барып комсомол төзелешенә язылырга барасы килеп китте, ди.

– Бу безнең республика, үзебезнең шәхси тормышыбызда булган бик зур вакыйга. Сезнең барыгызны да күрүемә бик шатмын, – дип министр республика җитәкчелегенең бүләкләрен дә тапшырды.
Бәйрәм яшьләрнең комсомолга багышланган җыр-бию­ләре, өлкәннәрнең чыгышлары белән үрелеп барды.

Партиягә керү теләге комсомол иткән

Тумышы белән Әтнә районы, Ары авылыннан булган Фәрит ага Галиевның әтисе мәктәптә директор булып эшли. Әмма комсомолга ул моның өчен генә керми. Максаты – башкалардан калышмау, бар яктан да үрнәк булу.

– Үзебезне комсомоллар дип горурланып йөри идек. Чөнки комсомол бар яктан да үрнәк булды. «2ле»гә укучыларны, тәртип бозучыларны комсомолга алмадылар. Тәртип бозучыларны комсомолдан куган очраклар да булды. Комсомолга эләгү өчен, Владимир Ленин эшләрен өйрәндек, рефератлар яза идек. Коммунизм төзибез дип яшәдек. Күңелле иде тормышлар, – дип искә ала Фәрит әфәнде.

– Хәзер комсомол партия­се яшәсә, элекккеге тәртип­ләр сакланса, бер дә начар булмас иде. Яшьләр үзләрендә җаваплылык тоеп яши иде ул вакытта. Тәртип, дисциплина бар иде. Заводлар төзедек, шахталарда эшләдек, – дип искә ала ул чорларны Рубис Галиев. – Коммунистлар партиясенә барысы да керергә омтылды. Иң алдынгы, белемле кешеләр, җитәкчеләр – барысы да партияле иде. Без дә шуңа омтылып яшәдек. Кызганыч, бар да юкка чыкты.

Идеология хәзер дә бармы?

Беренче тапкыр Мәскәүгә яз башында, 8 Март бәйрәмендәге ялларда бардым. Бик салкын, җепшек кар явып торган көн иде. Кызыл Мәйданга килгәндә сибәли башлаган җепшек кар ярты сәгатьтән тагын да көчәйде. Хәерчегә җил каршы дигәндәй, мавзолейга керергә теләгәндә генә, Ленин бабайның «өенә» керүне туктатканнар. Шуңа да шактый гына чират җыелды. Кытайдан килгән туристлар аеруча күп иде. Ике сәгатьләп басып торганнан соң керттеләр безне дә. (Аны икенче юлы килгәндә кереп карасаң нәрсә булгандыр инде?!). Әй карыйлар кытайлар Ленинны, бер алдына, бер артына чыгалар. Фотога төшерергә ярыймы-юкмы икәнен хәзер хәтерләмим, әмма һәр турист та озак итеп карап торуын, Ленинның һәр сырын тикшерүе истә калган.

Әйтәсе килгән фикерем шул: СССРда булган идеология, андагы тәртипләр хәзер дә дөньяның бер почмагында үсеп чәчәк ата. Андый тәртипләр буенча яшәү яхшымы-начармы икәнен әйтә алмыйм. Мин тугач та, СССР таркалган бит. Әмма Ленинны хөрмәт итүләре, белүләре күңелдә барыбер горурлык хисе уята.

Комсомол оешмасы хакында саннар һәм фактлар

Комсомол оешмасына 1918 елның 29 октябрендә нигез салына, 1924 елда аңа Владимир Ленин исеме бирелә.

1937-1938 еллардагы репрессияләр вакытында комсомол оешмасына нигез салучыларның күбесе кулга алына һәм атып үтерелә.

1941 елда СССРда 10 млн комсомол исәпләнсә, 1977 елда аларның саны 36 млн тирәсенә җитә.

Сугышка кадәрге елларда комсомолдан дин тоткан өчен чыгарылучылар күп була.

Комсомолга әгъза буларак 14 яшьтән 28 яшькә кадәр егетләр һәм кызлар кабул ителгән.