Үз кешеләр

Яңа кайтучылар Кыргызстаннан булып чыкты. Үзбәк милләтеннән булган Нигора һәм Раушанбек Мадмаровлар авылга дүрт балалары белән кайтып төпләнде һәм шунда ук үз кешеләргә әйләнеп куйдылар. Телләр охшаш булгач, татар телен тиз өйрәнделәр. Нигораның әйтүенчә, кыргыз теле, үзбәк теленә караганда, татар теленә күбрәк охшаган.

Нигора да, Раушанбек та Кыргызстанда туып үскәннәр. Гаилә башлыгы балта остасы, үзенең чикләвек агачыннан ишекләр, тәрәзәләр ясый торган цехы булган. Нигора Кыргыз-үзбәк университетының рус теле факультетын тәмамлаган. Үз тырышлыклары белән ике катлы йорт җиткезгәннәр. Әмма анда тыныч кына яшәргә насыйп булмый аларга.

– 2010 елда Кыргызстанда гражданнар сугышы булды. Ош белән Җәләл-Абад шәһәрләре кайнар ноктага әверелде. Тынычлык бетте, төннәр йокысыз үтте. Урамга чыгарга да куркыныч иде, танклар йөреп торды. Өйләрне, кибетләрне яндырдылар. Үлүчеләр дә шактый булды. Үзбәк милләтеннән булганнар тиз-тиз җыенып, Үзбәкстанга күченә башлады. Без Ош өлкәсендәге бер авылда яшәдек. Эшсезлек, акчасызлык башланды. Шуннан ирем абыйлары янына Казанга эш эзләп китте, – дип сөйли Нигора.

Раушанбек Казанда эш тапкач, Нигора да балалары белән килеп урнаша. Ике ел Казанның Әмәт бистәсендә фатир арендалап торалар. Кыргызстанда тынычлык урнашканнан соң, кабат үз илләренә кайтып китәләр. Әмма анда Раушанбекка тынычлап эшләргә ирек булмый. Көн дә диярлек цехына полиция килеп, акча таләп итәләр. Болай яшәп булмый дип, гаилә башлыгы кабат Казанга чыгып китә. Интернеттан Кама Тамагы районында йорт сатылу турындагы игъланны күреп, Олы Кариле авылына кайта.

– Ирем, татар авылы, өй каршында гына мәктәп, күршедә мәчет белән мәдәният йорты да бар, дип кызыктыргач, шушы йортны сатып алырга булдык. Тиз арада җыенып, кайтып урнаштык, – ди Нигора.

Без очрашкан көнне аларга күңелле хәбәр дә җиткергәннәр иде. Район үзәгенә вакытлыча биш ел яшәргә рөхсәт алырга чакырганнар.

Мадмаровларның өч баласы мәктәптә укый, төпчекләре Али быел беренче сыйныфка бара. Айшә, Әминә, Огулай мәктәптә яхшы билгеләргә генә укыйлар. Мәктәптән тыш чараларда да актив катнашалар. Әниләре балалар укырга ярата, мәктәпкә бик теләп йөриләр, дуслары да күп, ди.

Татар авылы өчен Огулай исеме ятрак. Шуңа да кыздан исемен кат-кат сорап, нәрсә аңлатуы белән дә кызыксыналар. Исем тарихы исә болайрак: үзбәк халкында әгәр дә кыз балага Огулай исемен бирсәң, аннан соңгы бала ир малай була дигән ышаныч яши. Ике кыз артыннан тагын бер кыз тугач, Нигора белән Раушанбек аңа Огулай дип куша. Дүртенчегә исә чынлап та ир бала алып кайталар. Ни өчен нәкъ менә Огулай дисездер инде. Бу исем батыр, кыю дип тәрҗемә ителә.

Нигора бик аралашучан. Мәдәният йортында авыл халкына үз милли ризыкларын пешерергә өйрәтә. Авылда уза торган балалар Сабан туенда казанда пылау пешерү дә аның өстендә. Күршедәге мәчеткә дин дәресләренә дә гаиләләре белән йөриләр. Үз милли бәйрәмнәре, традицияләрен дә саклап яшиләр. Өйдә нәүрүз, Мәүлет бәйрәмнәрен билгеләп үтәләр. Ул көнне мәктәп балаларына да күчтәнәчләр тараталар. Ә өйләрендәге өстәлнең алар аякларын кисеп куйганнар.

– Без тәбәнәк өстәл артына утырырга ияләшкән, ул бездә хантахта дип атала, – дип елмая алар.

Яңа күршеләр бик тырышлар. Күп итеп сарык асрыйлар. Сыерлар да тотып караганнар иде, сөт бәяләре түбән булгач, сарык асрауга күчтеләр. Раушанбек Казанга барып эшләп йөри.

– Авылда иркен, рәхәт, тыныч, күршеләр дә бик яхшы кешеләр. Безне кабул итәрләрме дип борчылган идек. Юкка борчылганбыз, үзебезне чынлап та үз кешеләр итеп тоябыз. Туганнарыбыз да күршедә генә яши, бездән соң алар да монда кайтып төпләнде, – диләр Мадмаровлар.

Кама Тамагы, Олы Кариле.