Араик Маргарян: «Унике ел җиңеп, шул җи­ңүләрдән туймаска һәм минем кебек ата җенгә ышанырга җеннәр генә мөмкин»

«Динамо-Казан» 2003 елдан башлап 12 тапкыр Россия чемпионы! Санаулы көннәрдән Татарстанның «Динамо» физкультура-спорт берләшмәсе 90 еллыгын билгеләп үтәчәк. Берләшмәнең горурлыгы булган чирәмдәге хоккей буенча «Динамо-Казан» командасының баш тренеры Араик Маргарянга «ШК» журналисты Линар Закиров кына түгел, спорт белән «җенләнүче» баш мөхәррир урынбасары Динар Хәмидуллин да үзенең сорауларын ирештерде.

«Кызлар белән эшли алмас идем»

Л.З.:

- Боздагы белән чи­рәмдәге хоккейның аермалары нәрсәдә?

- Командабыз белән Мисырда булганда, борынгыларның пирамидаларда чирәмдәге хоккей үзәге хәрәкәтләрен сурәтләп калдырганнарын сөйләделәр. Җирле халык әйтүенчә, хоккейның бу төре дүрт мең ел элек барлыкка килгән.

Мин футболдан чыккан кеше, шуңа да чирәмдәге хоккей баштарак үземә дә бик сәер тоелган иде. Тора-бара гына үз иттем. Боз­дагы хоккейда кәшәкә белән төрле яклап сугарга була, ә бездә яссы ягы белән генә уйнарга рөхсәт ителә. Тышкы ягы белән суксаң, кагыйдәне бозган булып чыгасың. Җиңү күп нәрсәгә бәйле, шул исәптән уенчыларның гәүдә төзелешенә.
Күптән түгел безнең волейболчы кызларыбыз Германия командасына каршы уйнады. Алман кызларын шулкадәр жәлләдем, буе 190 сантиметрга җиткән бер уенчылары да юк. Дөньякүләм спорт йолдызларын карасак, кыс­ка буйлылар, гадәттә, тизлек белән алдыра. Ә болар юк та юк инде... Һәрхәлдә, кызлар белән эшләү бик авыр.

Л.З:

- Ни өчен, шулай дип уйлыйсыз?

- Совет чорында мин футбол буенча Әрмәнстан җыелма командасының тренеры да, уенчысы да идем. Мәскәүдә узган Халыклар спартакиадасына барып, кызлар безнең өчен, без алар өчен җан атарга килербез, дип килештек. Беренче таймда безнекеләр таҗик кызларына җиңелеп барды. Тәнәфес вакытында, тренер аларга киңәшләрен бирә, ә болар елап утыра... Кызлар белән эшли алмас идем.

«Доживем до понедельника» дигән искиткеч яхшы фильм бар. 10 нчы класс укучысы Дима «Нәрсә ул бәхет?» темасына сочинение язганда: «Сине аңлаулары ул - бәхет», - ди. Тренер эшендә башкаларның сине аңлаулары бик мөһим. Мин - командага, команда миңа ышана.

Казанның Чирәмдәге хоккей үзәге 2007 елда төзелде. Татарстан җитәкчеләре алдында үземне һаман да бурычлы итеп хис итәм. Беркем дә республикада бу спорт төренең чәчәк атуына ышанмады. Универсиадага ­Россиянең студентлар җыелмасын, баш тренер буларак, мин әзерләдем, командадагы тугыз уенчы да, хезмәт күрсәтүче персонал да безнекеләр иде.
Шушы эштән башка яши алмыйм. Минем өчен шимбә-якшәмбе юк. Хезмәттәшләремә: «Мине ял иттерергә уйласагыз, тагын бер тапкыр туй үткәрегез», - дип шаяртып әйтәм. 1976 елда Әрмәнстанда туй үткәреп, хатыным белән ял итәргә киттем. Шуннан бирле иркенләп ял иткәнем юк.

«Мин - Аллаһ белән, Аллаһ минем белән дус»

Д.Х.:

- Иң хәтәр көндәшегез кем: Екатеринбургмы, әллә Электростальмы?

- Статистика буенча Электросталь һәрчак икенче урында. Әмма минем өчен иң хәтәре - Екатеринбург командасы. Алар дорфа уйный. Мин дә, шулай эшләп, уенны җиңел генә җиңә алыр идем, әмма махсус алай эшләмим. Стратегияне үзгәртеп, уенчыларның башын гына бутап бетерәчәкмен. Тренер эше абруйга бәйләнгән, ә минем аны югалтасым килми.

Д.Х.:

- Россиядә чирәмдәге хоккей буенча алты гына команда бар. Сезнеңчә, бу азмы?

- Әлбәттә аз. Чирәмдәге хоккейны үстерергә кирәклеге турында Россиянең спорт министры Виталий Муткога хат язып җибәрдем. Голландиядә чирәмдәге хоккей буенча 720 кыр бар, ә Россиядә бишәү, шуның берсе генә - безнеке лицензия алган, ягъни биредә Олимпия ярышларын үткәрергә була.

Йә Мутко, йә Владимир Владимирович, йә мәрхүм әтием: «Сез начар эшлисез», - дисә, минем җавап кайтарырлык дәлилләрем бар. Кайсы спорт төренә күпме акча биргәннәрен һәм ул командаларның нинди нәтиҗә күрсәткәннәрен карасыннар иде. Минем хатка шулкадәр ахмак җавап килде.

Мин җиңелергә яратмыйм. Әмма җиңелүнең дә файдасы бар, нәрсәнең дөрес бармавын күрәсең. Җиңгәндә, син аларны күрмисең.

Чирәмдәге хоккейда җитешсезлекләр күп, алар турыдан-туры Чирәмдәге хоккей федерациясенә бәйле. Мин унике тапкыр җиңдем, ничек уйлыйсыз, Россия җыелмасы тренеры булырга хакым бармы? Ә бу урынга дүртенче урынны алган Мәскәү командасы тренерын куйдылар.

Л.З.:

- Берсендә һөҗүмче Антон Корниловка аягын көзән җыерган килеш уйнарга туры килгән. Уенчыларны, җәрәхәтләнгән хәлдә, кырга еш чыгарыр­га туры киләме?

- Җәрәхәте нинди бит әле аның. Беләсезме, мин ул җеннәрне үлеп яратам.

- Җеннәрне?! Уенчыларны шулай дип атыйсызмыни?

- Унике ел җиңеп, шул җи­ңүләрдән туймаска һәм минем кебек ата җенгә ышанырга җеннәр генә мөмкин. Дүртенче урынны алган команда тренеры ил җыелмасының баш тренеры итеп билгеләнгәч, безнең команданы кыса башладылар. Беренче круг нәтиҗәсендә, мәскәүлеләр беренче урынга чыкты, без алардан 11 очкога калыштык. Күпләр безне җиңүсез калыр, дип уйлады. Әмма барыбер чемпион була алдык. Бу җеннәрнең беренче һәм икенче круг арасында ничек шөгыльләнгәннәрен һәм уеннарга әзерләнгәннәрен күрсәгез.

Универсиада финалында Франция командасына каршы уйнаганда, 1:0 исәбе белән җиңелеп бара идек. Егетләрне рухландыру өчен нәрсә әйтергә дә белмәдем. Тәнәфес игълан ителгәч, бүлмәгә кереп, хоккей тактасын ачтым да кинәт кенә 1812 ел искә төште (Россия белән Наполеон Франциясе сугышы. - Авт.). Хоккей да сәясәт, ләкин ул икенче төрле ысуллар ярдәмендә тормышка ашырыла.

Үзебезнең уенны Ватан сугышы белән чагыштырып сөйли башлагач, егетләрнең йөзләре яктырып китте. Уенны 2:1 белән җиңдек. Соңрак моның ничек шулай килеп чыкканына нәтиҗә ясый башладым. Мин - Аллаһ белән, Аллаһ минем белән дус. Күп эшләгән кешене Аллаһ ярдәменнән ташламый.

«Капкачыбыз корсак биюен бии»

Л.З.:

- Үзегезнең команданы гаилә кебек якын күрәсез. Ә һәр гаиләнең традиция­ләре була. Сезнекендә дә бармы?

- Андрей Серебряков исемле запас капкачыбыз бар. Безгә килгәндә, ул 116 килограмм иде, шулай да көчле, чыдам егет. Уенны җиңсәк, ул бии башлый... Корсак биюен. Янына чыгып, мин дә биим. Миңа карап, башка егетләр дә кушыла. Алар мине әйләндереп ала да: «Безнең тренер - иң яхшысы!» - дип кычкыра-кычкыра сикерәләр.

Л.З.:

-Бәйрәмнәрне, әйтик, Яңа елны ничек үткәрәсез?

- Беркая да барып йөрмибез, тренер бүлмәсендә җыелабыз. Һәр уенчыга дога укылган 50 грамм вино - кагор бирәм. Тимур Шацкий исемле администраторыбыз пылауны тел йотарлык итеп пешерә. Ул пылау әзерләсә - җиңәбез, әзерләмәсә - җиңеләбез. Тимур үзбәк казанын да гел үзе белән йөртә. (Шулчак бүлмәгә клуб директоры Ринат Әхәтов килеп керде. Араик Маргарян: «Рәфхәтович, безнең белән Электросталь шәһәренә барганда, анда ашаган иң тәмле ризыгың кайсысы?» - дип сорады. Ринат Әхәтов: «Шацкий әзерләгән пылау инде. Ул мөселманнар өчен хәләлне дә пешерә, командада берничә уенчыбыз диндә, намаз укыйлар», - диде).

Л.З.:

- Тренер эшен югары дәрәҗәдә башкару өчен, оста психолог та булырга кирәктер...

- Һичшиксез. Улым Артур минем белән эшли. Иң күп негатив аңа эләгә. Ул хәзер тренер. Артурның уйныйсы да килә, әмма минем аны уйнаттырасым килми. Үзең җибәргән хаталарны уенчылардан таләп итү - бик авыр. Ул дөрес таләп итә, әмма уйнаганда үзе үк хаталана.

Виталий Пирогов исемле уенчым бар иде. Ул әнисен тыңламый булып чыкты. Яхшы уенчы начар кеше булырга тиеш түгел, һәрхәлдә, минем командада андый кешегә урын юк. Берничә көн Виталийның өенә барып, әнисе белән сөйләштем. Тулы гаиләдә тәрбияләнүчеләр дә, әти­әниләренә караганда, тренер сүзенә күбрәк колак сала.

Бермәл мине Президент аппаратына чакырдылар. Баксаң, Шәймиевкә минем өстән шикаять язганнар. Имеш, Пирогов янына барып эчәм дә буш шешәләрне күршеләренең ишек каршысына куям. Соңыннан кайбер кешеләрнең минем бу урында калмавымны теләгәннәре билгеле булды. Команда уңышка ирешә башлаган иде инде.

Илдар Мөхәммәтҗанов фотолары