Казанда татарча көрәш нигә булмасын?!

Казан шәһәренең көрәш федерациясе бар, күптәннән эшләп килә ул. Элеккеге елларда Казан шәһәре чемпионатлары, балалар арасында ярышлар, вузлар арасында бәйгеләр гөрләп уза иде. Казан чемпионатларының “УНИКС” базасында узган вакытларын хәтерлидер әле урта һәм өлкәнрәк буын: зал тулы тамашачылар, иң көчле составлар, чемпионатны карарга килгән шәһәр мэры һәм шәһәр районнары башлыклары... Татарстан чемпионатларыннан бердә ким узмый иде ул ярышлар. ВУЗ бәйгеләре дә бик югары дәрәҗәдә үтә иде. Кызганыч, соңгы елларда без моның берсен дә күрмибез. Казан чемпионаты да тыныч кына узып китте, вузлар бәйгесен дә күрмәдек, хәтта кемнәр җиңгәнен, ничек көрәшкәннәрен дә белми калдык. Кем гаепле? Казан хакимияте көрәшне үз күрмиме (алай дисәң, Сабан туйларында көрәшчеләр дә, көрәш тә кирәк), шәһәр федерациясеме (гамәлдә бар ич ул), уртак хезмәттәшлек җитмиме – билгесез.

Татарстан башкаласында көрәш торышы хакында сөйләшергә җыелдылар да инде “Ак Барс”  Көрәш сараенда. Очрашуны ТР Дәүләт Советы рәисе урынбасары, ТР Көрәш федерациясе җитәкчесе Марат Готыф улы Әхмәтов инициативасы белән, республиканың көрәш федерациясе оештырды.

ТР спорт министрының беренче урынбасары Хәлил Шәйхетдинов белдергәнчә, бүгенге көндә республикада 131 спорт төре бар, төрле спорт төрләре буенча 128 федерация гамәлдә. Ягъни республикада спорт төрләре арасында бик зур көндәшлек бар. Ата-аналарга да, балаларга да сайлау мөмкинлеге зур дигән сүз бу. Араларында теге яки бу спорт төрен зур акча эшләү мөмкинлеген истә тотып сайлаучылар да бар. 50нче боз сарае төзелеп ята әнә. Димәк, хоккейны сайлаучылар тагын да артачак. Спорт министры урынбасары фикеренчә, көрәшне үстерү дәүләт программасы булдырырга кирәк. Кире очракта бүгенге көннәрне дә сагынып искә алырга мөмкин. Казан шәһәрендә көрәшне үстерү дигәндә, Хәлил Хәмит улы ике мөмкинлек бар дип саный: спорт мәктәпләре һәм югары уку йортлары. Басымны шуларга ясарга кирәк.

Казан шәһәре хакимиятенең физик культура һәм спорт комитеты җитәкчесе урынбасары Ришат Ибәтуллин сүзләренә караганда, башкалада көрәш “Ак Барс” Көрәш сараеда, “Авиатор” һәм 5 мәктәптә. Көрәш буенча 9 тренер эшли дигәч, күпләр сискәнеп тә китте. Бу бит миллионнан артык кеше яшәгән Россиянең спорт башкаласында! Футбол буенча әнә башкалада 200ләп тренер эшли. Ришат Рәшит улы тренерлар җитмәвен чыннан да зур проблема икәнен ассызыклады. Ә нигә җитми?  Әйе, хезмәт хаклары аз. Казанда көрәш тренерларының хезмәт хакы уртача 22 мең сум икән. “Ноу-коммент”, кем әйтмешли. Хәлил Шәйхетдинов, профильле министрлык вәкиле буларак, шикләнде дә әле бу уңайдан. Шунда ук тиешле кешегә шалтыратып белешергә ашыкты. Телефонның теге ягындагы ханым Казанда тренерларның уртача хезмәт хакы 40 меңнән артып китүе турында белдерде. Залда утырган халыкның гөҗ килүен күрсәгез! Кәгазьләрдә башка саннар булырга мөмкин шул, анысын гына беләбез, дигәндәй. Дөрес, Ибәтуллин бу саннарның көрәшкә генә каравын әйтте, төрле спорт төрләрендә саннар төрлечә, 60-70 мең эшләүчеләр дә бар икән, шуның белән бәлки 40 мең җыеладыр да.

Нәкъ шул проблеманы ассызыклап, Казанның иң булган көрәш тренерларының берсе Җәүдәт Хөсәенов шул сәбәпле Казан районнары данын якларлык ир-егетләр командалары булмавын, булган егетләрне башка районнар өчен көрәшергә җибәрүләре хакында белдерде. 

Министрның беренче урынбасары шунда ук бер тәкъдим белән чыкты. Әйтик, “Ак Барс” Көрәш сараена өстәмә ун тренер штаты билгеләп, акча бүлеп биреп, ул тренерларны Казанның башка районнарына эшкә урнаштырырга. Дөресрәге, ул “Ак барс”та исәпләнәчәк, акчаны да шунан алачак.

Яңа федерация?
Утырышның икенче өлеше дә ТР Көрәш федерациясе башкарма директоры Марсель Таһировның кереш сүзеннән башланды. Муса Җәлил турниры башланыр алдыннан ТР көрәш федерациясе Президиумы утырыш узган иде. Ул чакта федерация җитәкчесе Марат Әхмәтов Казандагы көрәш торышыннан канәгать булмавы хакында һәм шәһәрдә көрәшкә карашны тамыры белән үзгәртеп чыгу максатыннан яңа (дөресрәге, тагын бер) федерация оештыру фикерен җиткерде. Хәлил Хәмитович искәрткәнчә, яңа федерация оештыру эше “Ак Барс” Көрәш сарае генераль директоры, Казан шәһәре Думасы депутаты Айрат Гайнетдиновка йөкләнгән. Казан шәһәре хакимияте дә бу идеяне хуплаган.

Утырышта Айрат Фәрхетдин улы яңа оешманың концепциясе белән таныштырды. Ул башта үзе җитәкләгән Көрәш сараенда милли төребезнең торышы һәм үсеше хакында сөйләде. “Ак барс”та клуб системасы оештырылган. Асылда, бирегә йөрүче егетләре “Ак Барс” Көрәш сарае командасы булып та катнаша алырлар иде ярышларда. Уйлап кына карагыз, Көрәш сарае ун ел эчендә татарча көрәш юнәлешенә 10 миллион сум акча сарыф иткән. Моңа тренерларга хезмәт хакы, көрәшчеләргә стипендияләр, үзләрендә төрле ярышларны уздыру, рәсми ярышларга әзерләнү кебек чыгымнар керә. Бу казна акчасы түгел, Көрәш сарае үзе эшләп тапкан акча.

Яшьләр арасында да бик актив эш алып барыла, соңгы араларда булган яшьләр бәйгеләрендә дә алар лидерлар арасына чыкты. Ә бит бу балалар – нәкъ менә Казанда туып-үскән, Казанда шөгыльләнгән егетләр! Нигездә, Яңа Савин, Авиатөзелеш һәм Мәскәү районнарында яшәүче шәһәр егетләре. Димәк, Казанда көрәшне үстереп булмый дигән фикер – тамырдан ялгыш фикер ул. Эшләргә генә кирәк! Егетләргә дә эш табарга тырышалар, әйтик, Илмир Төхвәтуллин, “Ак Барс” Көрәш сараеның спорт мәктәбе вәкиле буларак, 85нче гимназиядә физкультура укытучысы булып эшли, көрәш түгәрәге алып бара. Башка мәктәпләргә дә җибәрергә була бит, диде А.Гайнетдинов асылда министр урынбасарының фикерен куәтләп. Иң беренче чиратта, Вахитов, Совет, Идел буе һәм Киров районнарына балалар белән эшләүче тренерлар кирәк. “Яңа оешып килгән федерация эшли башлагач та, шушы юнәлештәге проблеманы хәл итәсем килә”, диде А.Гайнетдинов . 

Дөрес, моны федерация үзе генә дә, спорт яки мәгариф комитетлары гына да эшли алмаячак. Монда министрлыклар да, Хөкүмәт тә, Бөтендөнья татарлар конгрессы да, башкалар да үз өлешен кертергә тиеш. “Без бит көрәшебез белән мактанабыз, зурлыйбыз, Сабантуйларда беренче планга чыгарырга тырышабыз. Сүздә генә калмасын, чыннан да үстерик көрәшебезне! Әгәр дә системалы эш коруга каршы килмәсәгез, без Казанда көрәшне үстерү эшенә алынырга әзербез”, ди ул.
Тәкъдимнәр күп, идеяләр дә бар. Көч-дәрман барлыгы да күренеп тора. Эшләргә генә калды.